autor: Magdalena Lesiak
Pranie mózgów !?! – czyli Szkolenie dla kandydatów na rodziców adopcyjnych i zastępczych.
Dawno, dawno temu...(No, może w niektórych Ośrodkach całkiem niedawno, ale i są takie, w których jeszcze w ogóle nie), pojawił się pomysł głębszego przygotowania rodzin do adopcji. Wcześniej praca z kandydatami to był wywiad w domu i diagnoza psychologiczna, a jeszcze wcześniej pewnie tylko rozmowa z oddziałową w Szpitalu, lub pracownikiem socjalnym w Domu Dziecka, do którego przychodziła rodzina po dziecko.
Teraz, co raz więcej osób przekonuje się do tego, że warsztaty, szkolenia, wykłady, spotkania (jak zwał tak zwał) przynoszą dobre efekty w postaci przede wszystkim szerszej wiedzy kandydatów, a co za tym idzie i większej świadomości potrzeb dziecka, własnych możliwości i oczekiwań oraz lęków. Jeśli idzie o te ostatnie, to nikt nie robił jeszcze badań na ten temat, ale mam nadzieje, że może kiedyś...
Ośrodek, zgodnie z rozporządzeniem o rodzinach zastępczych i rozporządzeniem o Ośrodkach adopcyjnych jest zobowiązany do takiego organizowania szkoleń w przypadku kandydatów na rodziców zastępczych. Szkolenie takie musi być zatwierdzone, jako spełniające warunki, przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Określony jest nawet zakres programowy takiego szkolenia.
§ 13.1. (DzU nr 120, 2001rok)
- elementy prawa rodzinnego dotyczące praw dziecka,
- wiedze i umiejętności rozpoznania oraz oceny sytuacji rodzinnej dziecka,
- doskonalenie umiejętności opiekuńczych, radzenia sobie w sytuacjach stwarzających trudności wychowawcze oraz pokonywania trudności związanych z kompensacją opóźnień rozwojowych dziecka,
- podstawowa wiedza o uzależnieniach i ich wpływie na dziecko i rodzinę,
- zagadnienia organizacji opieki nad dzieckiem i możliwość uzyskania wsparcia w wychowaniu dziecka,
- zasady finansowania rodzin zastępczych,
- informacje o zadaniach i kompetencjach centrum pomocy w sprawach dotyczących rodzin zastępczych oraz możliwościach udzielania wsparcia w wychowaniu dziecka przez centrum pomocy lub przez wyspecjalizowane placówki.
Oczywiście pisząc program szkoleniowy trzeba te wytyczne przełożyć na język bardziej ludzki i zrozumiały dla każdego uczestnika... Dlatego istnieje wiele programów napisanych przez Ośrodki, Centra Pomocy Rodzinie, Stowarzyszenia, które znając potrzeby lokalne dostosowało swój program właśnie do nich. W przypadku kandydatów na rodziców adopcyjnych program również należy zmienić – zawęzić, a w niektórych miejscach poszerzyć tematykę.
Najbardziej popularnym programem szkolenia rodzin zastępczych ( wykorzystywanym tez dla rodzin adopcyjnych) jest PRIDE. Było już trochę na jego temat, więc nie będę się powtarzać.
Można zajrzeć TU lub na stronę Towarzystwa Nasz Dom. Były też wątki na forum:
PRIDE, na szczęście, nie zmonopolizował rynku, choć chyba jest nie wiele Ośrodków w Polsce, gdzie nie ma trenerów tego programu. Drugim „dużym” programem jest Program „Rodzina” Towarzystwa Rozwijania Aktywności Dzieci „Szansa”. Bardziej przystający do warunków Polskich, choć nie wyczerpujący tematu i mało w nim o adopcji.
Podstawowe bloki tematyczne programu Rodzina, to:
- Rodzinna opieka zastępcza, co to takiego?
- Słuchamy młodych
- Współpraca
- Umiejętności
- Opieka zastępcza i twoja rodzina
- Kolejny etap
- Cenimy dziedzictwo
- Seks i seksualność
- Praca w zespole
- Opanowanie trudnych zachowań
- HIV i AIDS
Programem, z którym można się też spotkać w wielu Katolickich Ośrodkach Adopcyjno –Opiekuńczych ( wszystkich Katolickich jest 18) jest Program „Dziecko czeka...”.
Program „Dziecko czeka...” powstał z inicjatywy nieformalnego Ogólnopolskiego Porozumienia Katolickich Ośrodków Adopcyjno – Opiekuńczych, na bazie wieloletnich doświadczeń większości Katolickich Ośrodków Adopcyjno Opiekuńczych, które udostępniły swoje metody i techniki pracy z rodzinami. Wybrane Ośrodki opracowały poszczególne bloki tematyczne. Program „Dziecko czeka...” jest skierowany do kandydatów na rodziców adopcyjnych, na rodziców zastępczych, chcących pełnić rolę pogotowia rodzinnego, chcących prowadzić rodzinne domy dziecka.
Aktualny program składa się z 11 bloków tematycznych dla kandydatów i 1 bloku dla dzieci biologicznych, albo wcześniej adoptowanych. W zależności od specyfiki grupy i potrzeb kandydatów, bloki tworzą 2 wersje: wersja A- dla kandydatów na rodziców adopcyjnych, wersja B- dla kandydatów na rodziców zastępczych, pogotowia rodzinne i rodzinne domy dziecka. Ramy czasowe Programu, w zależności od potrzeb grupy, wynoszą od 30 do 65 godz. zegarowych.
Pozostałe zarejestrowane programy najczęściej są programami autorskimi poszczególnych Ośrodków. Do końca września 20003r. były zarejestrowane 33 programy. Ośrodki, które mają programy autorskie ( w większości przypadków dla rodzin zastępczych): Gdańsk –Oliwa, Radom, TPD Katowice, Wałbrzych, Poznań, KAOA Warszawa, Chełm, Krosno, Pro Familia Poznań, Częstochowa, AOAO Łódź, TPD Częstochowa, Leszno, KOAO Krosno, „Dzieło pomocy dzieciom” Kraków, TPD w Kaliszu, Rzeszów, Nysa, TPD Koszalin.
Oczywiście nie ma ustawowego obowiązku szkolenia kandydatów na rodziców adopcyjnych, ale od Ośrodka zależy, w jaki sposób przygotuje parę do przyjęcia dziecka – czy to będzie cykl spotkań indywidualnych czy spotkania grupowe.
Z kolei spotkania grupowe mogą również przybierać różną postać: mogą być jedynie wykładami na określony temat, mogą być pogadankami z dyskusją, mogą być w końcu warsztatami.
Na warsztatach panują specyficzne zasady i specyficzne formy pracy. Na początku powinien być zawarty rodzaj kontraktu – o dozwolonych i niedozwolonych zachowaniach uczestników i prowadzących, o regułach, na które wszyscy się zgadzają i zobowiązują przestrzegać, żeby było w miarę bezpiecznie. Jedną z takich zasad zwykle jest to, że wszyscy zwracają się do siebie po imieniu. Kolejne, że nie oceniają innych, słuchają się wzajemnie, mówią we własnym imieniu a nie ogólnie, biorą aktywny udział z prawem do odmowy, gdy jakieś ćwiczenie im nie odpowiada i wiele innych – takich, które dana grupa uzna za ważne. Czasami dochodzą jeszcze takie formalne: o telefonach komórkowych, obecności czy spóźnianiu.
Metody pracy na warsztatach zakładają aktywność uczestników, są to więc: praca w parach, małych grupach, praca indywidualna, ćw. praktyczne, psychodrama, rysunek, film, dyskusja itp.
Po każdych warsztatach powinna być ewaluacja, czyli ocena. Też może być w różnej formie, ale zwykle to anonimowa ankieta na temat przebiegu warsztatów, tematyki, i pracy trenerów. Dzięki niej Ośrodek może modyfikować swoja pracę, miejmy nadzieję, że na lepsze...
* Czasami warunkiem udziału w szkoleniu jest spełnienie wymagań formalnych i kwalifikacja, a czasami szkolenie jest elementem procedury i później następuje kwalifikacja.
* Są Ośrodki, gdzie pary dość szybko „wchodzą do grup” a są takie, gdzie jest dużo kandydatów i trzeba czekać jakiś czas na zaproszenie.
* W Ośrodkach, gdzie jest mało kandydatów grupa skalda się tych, którzy obecnie oczekują, w większych miastach, gdzie jednocześnie oczekuje po 60-80 par można dobrać uczestników ze względu na ich „specyficzne potrzeby” i do tych potrzeb modyfikować program, np. małżeństwa z własnym dzieckiem biologicznym, małżeństwa starsze stażem na starsze dziecko, małżeństwa oczekujące na niemowlęta, kandydaci na rodziny zaprzyjaźnione itd.. Z drugiej strony zróżnicowanie ubogaca i często wpływa na zmianę poglądów.
* Są szkolenia dla rodzin adopcyjnych, które zawierają tylko podstawowe tematy i trwają 3 spotkania, ale bywają również i takie, których program jest rozbudowany o wychowanie, pielęgnację, wieź małżeńską i wtedy jest 9-10 spotkań.
Jak myślicie, jakie tematy powinny być konieczne w przygotowaniu kandydatów na rodziców adopcyjnych? Czego Wy chcielibyście dowiedzieć się na warsztatach? Co było nie potrzebne Waszym zdaniem?
* Bywa, że warsztaty są tematyczne i nie wszyscy kandydaci muszą „zaliczać” wszystkie tematy. Wtedy mają okazję poznać różne małżeństwa. Generalnie jednak warsztaty powinny odbywać się w stałym, zamkniętym składzie.
* Wiem, ze odbywają się warsztaty liczące i po 30-40 osób, a to się trochę mija z celem i założeniami pracy warsztatowej. Optymalna liczba uczestników to 10-14 osób.
* Spotkania mogą odbywać się raz w tygodniu ( po 2-4 godz.) lub co miesiąc, a czasami w blokach całodniowych (od rana do wieczora).
* Po warsztatach uczestnicy zwykle otrzymują materiały związane z omawianymi zagadnieniami (np. teczki czy segregatory).
* W wielu Ośrodkach udział w szkoleniu nie jest równoznaczny z uzyskaniem kwalifikacji do pełnienia roli rodzica zastępczego czy adopcyjnego, bo sama kwalifikacja jest osobnym elementem procedury, ale o tym następnym razem...