Klinika Leczenia Niepłodności INVICTA we Wrocławiu

Istnieje od 2014 roku

  • bierze udział w monitoringu Stowarzyszenia NASZ BOCIAN
  • jest Realizatorem programu refundacji in vitro
  • zapoznał się z oczekiwaniami pacjentów spisanymi w postaci Standardów Pacjenckich
  • deklaruje stosowanie standardów terapeutycznych PTG SPiN i PTMR
  • personel Ośrodka uczestniczy w szkoleniach ESHRE i posiada certyfikaty ESHRE
  • zapewnia swoim pacjentom bezpośredni dostęp do opieki psychologicznej w ramach leczenia niepłodności
  • posiada certyfikat ISO i/lub CMJ

Dane placówki

Nasza lokalizacja

Raport finalny 2015

 

Nazwa OśrodkaInvicta Wrocław
Data przeprowadzonego monitoringu24.02.2015

Spis treści raportu:

1. Podstawowe informacje o Ośrodku

2. Opis Ośrodka

3. Strona www Ośrodka, rzetelność informacji i przejrzystość pracy Ośrodka wobec pacjenta

4. Program refundacyjny

5. Rejestracja wizyty

6. Wizyta lekarska: przebieg wizyty

7. Opieka nad mężczyzną

8. Opieka nad kobietą

9. Umowy z NFZ

10. Prawo: umowy cywilnoprawne i prawa pacjenta

11. Prawo do intymności i obecności osoby bliskiej

12. Prawo do dokumentacji medycznej

13. Osoby niepełnosprawne i ich prawo do leczenia

14. Pary nieheteroseksualne

15. opieka psychologiczna

16. Standardy w dawstwie i biorstwie gamet oraz zarodków

17. NASZE REKOMENDACJE

18. Komentarz osrodka do raportu

1. Podstawowe informacje o Ośrodku



Ośrodek przestrzega algorytmów diagnostyczno-terapeutycznych Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu oraz Sekcji Płodności i Niepłodności Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Ośrodek nie raportuje swoich wyników do ESHRE (istnieje od lipca 2014 roku; deklaruje, iż będzie składać raporty) oraz ma wdrożony system zarządzania jakością ISO 9001:2008. Personel Ośrodka posiada członkostwo w ESHRE, uczestniczy w szkoleniach ESHRE i posiada certyfikaty ESHRE (Ośrodek na swojej stronie  podaje ogólną informację: „Dysponujemy największym laboratorium embriologicznym w Polsce. Jego zespół tworzy 15 doświadczonych embriologów, w tym 2-óch z certyfikatem Senior Clinical Embriologist i 1-den z certyfikatem Clinical Embryologist nadawanymi przez ESHRE”. Nie uściślono jednak, personelu której placówki dotyczy ten opis, zaś Invicta posiada obecnie trzy filie: w Gdańsku, w Warszawie i we Wrocławiu). Ośrodek zadeklarował znajomość „Pacjenckich standardów w leczeniu niepłodności 2014” przygotowanych przez Stowarzyszenie NASZ BOCIAN. Ośrodek nie wykonuje świadczeń w ramach umowy z NFZ.

2. Opis Ośrodka



Ośrodek mieści się w budynku Corte Verona, będącym siedzibą również innych instytucji i biur, w którym Ośrodek zajmuje jedno z pięter. Przed budynkiem znajduje się parking, jednak mogą wystąpić trudności z zaparkowaniem:  Ośrodek ma do swojej dyspozycji trzy miejsca parkingowe, w dniu przeprowadzania monitoringu wszystkie były zajęte. Budynek jest dobrze oznaczony i pacjenci nie powinni mieć trudności ze znalezieniem wejścia. Rejestracja znajduje się na wprost wejścia do Ośrodka, w niewielkiej od niego odległości. Jej kolorystykę utrzymano w jasnych barwach sprawiających przyjazne wrażenie. W rejestracji brak jest tablicy informacyjnej z listą lekarzy, ofertą Ośrodka czy cennikiem. Podczas monitoringu bezpośredniego nie zauważono wyłożonej karty praw pacjenta. Przestrzeń poczekalni sprawia wrażenie dość szczupłej, przy dużej liczbie wizyt pacjenci mogą mieć trudność ze znalezieniem miejsc siedzących. W poczekalni dostępna jest toaleta, której stan czystości w dniu monitoringu był bez zarzutu. Toaleta jest dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych, znajdziemy tam także wszystkie niezbędne środki higieny osobistej. Ośrodek zapewnia pacjentom bezpłatny dostęp do wody pitnej, zarówno w poczekalni jak i w pokoju wypoczynkowym.



Na stolikach w poczekalni i na korytarzach wyłożona jest literatura dotycząca różnych aspektów niepłodności, potwierdziłyśmy obecność m.in. poradnika „Powiedzieć i rozmawiać – jak rozmawiać o poczęciu dzięki dawstwu”.



sytuacja badawcza:



Monitoring odbywał się w dniu regularnej pracy Ośrodka. Ośrodek przygotował dla nas trzy numery telefonów do pacjentek, które zgodziły się z nami porozmawiać i które wcześniej o to poproszono. Podziękowałyśmy wyjaśniając, iż zależy nam na rozmowach z pacjentami -  osobami przypadkowymi. Udało się przeprowadzić łącznie cztery takie wywiady prezentujące różne doświadczenia pacjentów. Po monitoringu jednak zadzwoniłyśmy do trzech wskazanych przez Ośrodek pacjentek, aby zapytać o ogólną opinię o Ośrodku i dowiedzieć się, czy chciałyby się czymś podzielić (jednak bez intencji przeprowadzenia pełnego wywiadu kwestionariuszowego).

3. Strona www Ośrodka, rzetelność informacji i przejrzystość pracy Ośrodka wobec pacjenta



Strona www



Analiza strony WWW została przeprowadzona w lutym 2015 roku i nasze spostrzeżenia pochodzą z tego okresu. Ośrodek posiada swoją stronę WWW, jest to strona wspólna dla ośrodków grupy Invicta. Można na niej znaleźć opisy wykonywanych zabiegów i badań. Na stronie widnieją również  informacje o przygotowaniu do badań/zabiegów, także informacje o ich przebiegu. Są to  informacje wspólne dla ośrodków dla całej sieci.



W lutym 2015 roku zakładka wrocławskiego Ośrodka wydawała się być bardzo uboga, informowała głównie o danych teleadresowych Ośrodka i stwarzała możliwość wysłania e-maila bezpośrednio ze strony. Po otworzeniu zakładki odsyłającej na stronę Ośrodka wrocławskiego w czasie przeprowadzania analizy strony WWW brakowało zarówno spisu oferowanych badań i zabiegów wykonywanych w tym konkretnym Ośrodku, jak również cennika. Obecnie (sierpień 2015) wszystkie wyżej wymienione informacje znajdują się już na stronie.



Na stronie umieszczono również numer telefonu do wspólnej dla wszystkich ośrodków infolinii. Nie wskazano bezpośredniego kontaktu telefonicznego do wrocławskiego Ośrodka. W rozmowach z pacjentami często uzyskiwałyśmy informację, że infolinia była z reguły zajęta: „Ogólna infolinia, nie można zadzwonić bezpośrednio do Wrocławia, nie można się dodzwonić”, „Brak bezpośredniego kontaktu –  jest problem z dodzwonieniem się”.  Na stronie znajdował się i nadaj się znajduje formularz kontaktowy, przez który pacjent może zarejestrować wizytę. Nie można traktować jednak formularza jako ekwiwalentu funkcjonalności „umów się na wizytę przez Internet”, ponieważ poprzez formularz nie można wybrać lekarza, daty czy godziny wizyty; jest to w zasadzie prośba o kontakt w sprawie rezerwacji. Pacjent wysyła formularz  i otrzymuje kontakt zwrotny z infolinii (potwierdzone wywiadem z pacjentami).



Na stronie WWW znajdziemy również zdjęcia personelu: lekarzy, pracowników laboratorium, położnych, pielęgniarek, pracowników rejestracji – wszystkie opisane pełnioną funkcją, wizytówki lekarzy zostały ponadto wzbogacone o krótkie opisy kwalifikacji i doświadczenia. Bardzo dobrym rozwiązaniem i praktyką jest możliwość dostępu do wyników badań laboratoryjnych, podglądu  zaleceń lekarskich i wypisanych recept (potwierdzone wywiadami z pacjentami). Pacjentki otrzymują dostęp  do specjalnej platformy dostępnej po zalogowaniu.  Na stronie internetowej umieszczono także  ankietę „Oceń nas”, może ją wypełnić anonimowo  każdy pacjent. Pacjenci w wywiadach przekazywali, iż: „strona jest mało czytelna”, ale pojawiały się również opinie: „wysoko pozycjonowana strona, najlepiej zrobiona, w przystępny sposób opisane procedury”.



Ogólne uwagi:



- polityka informacyjna: brak wyczerpujących informacji o skuteczności poszczególnych procedur, metodologii obliczania skuteczności oraz o polityce Ośrodka dotyczącej liczby transferowanych zarodków. Dobrą praktyką jest zaś szczegółowe opisanie oferty Ośrodka, w tym opisanie definicji niepłodności w podziale na jej różne przyczyny, jak również opisanie wskazań do różnych zabiegów;



-  program refundacyjny: trudne do odszukania informacje dostępne jedynie z poziomu strony głównej. Zakładka wrocławskiego Ośrodka nie zawiera informacji o wykonywaniu programu refundacyjnego, taką informację zawiera jedynie strona główna. Zawarto na niej wyczerpujące informacje, jest formularz kontaktowy do przesłania zgłoszenia do programu;



Ośrodek prowadzi również własny blog poświęcony aktualnościom z dziedziny leczenia niepłodności oraz wydarzeń związanych z życiem Ośrodka. Zwróciłyśmy także uwagę, iż jedną z najbardziej eksponowanych informacji na stronie internetowej jest informacja o pełnopłatnych badaniach PGD/PGS NGS, którą można znaleźć w wielu zakładkach,w tym również w zakładce poświęconej programowi refundacyjnemu.



Jeśli idzie o linię dyżurną dla pacjentów:



Ośrodek nie ma tzw. linii dyżurnej dla pacjenta na wypadek gdyby coś się działo po zabiegach. Jest tylko infolinia ogólnopolska, na którą (jak mówią pacjenci) trudno się dodzwonić. Pacjenci deklarowali, że nie dostają numeru telefonu do lekarza. Jak informuje osoba zarządzająca, w godzinach 7.00-21.00 funkcjonuje infolinia, którą w soboty obsługuje położna; po 21.00 pacjenci są kierowani do placówek publicznych. Generalnie w razie powikłań, ewentualnych problemów Ośrodek zaleca pacjentom udanie się do szpitala lub na izbę przyjęć.



Jedna z pacjentek zasygnalizowała, że kontakt telefoniczny z lekarzem jest płatny: „taka konsultacja jest płatna 100 zł”, „nigdzie się z tym nie spotkałam, aby trzeba było wnosić przedpłatę za rozmowę z lekarzem”. Zgodnie z opisaną przez pacjentkę procedurą, trzeba zadzwonić na infoinię, poinformować że chce się rozmawiać z lekarzem, następnie wnieść opłatę po czym lekarz dzwoni do pacjenta. Wydaje się, iż w opisanym schemacie brakuje przejrzystości wobec pacjenta, który – jak wynikało z wywiadów – nie do końca się orientuje, do uzyskania jakich bezpłatnych informacji ma prawo, a które z nich będą świadczone odpłatnie.



Jeśli idzie o materiały informacyjne dostępne w Ośrodku:



W Ośrodku przygotowano informatory dla pacjentów zawierające wyczerpujące informacje o przeprowadzanych procedurach wspomaganego rozrodu (Obserwatorkom udostępniono i przekazano do analizy informator IVF-ET, przekazano także informację o posiadaniu i przekazywaniu pacjentom podobnego informatora o procedurze PGD, ponadto była możliwość zapoznania się z informatorami dotyczącymi innych zabiegów: w szczególności inseminacja IUI, histeroskopia, laparoskopia, HSG). Poza materiałami własnymi w Ośrodku udostępniono poradniki „Powiedzieć i Rozmawiać” adresowane do par korzystających z dawstwa/biorstwa gamet i zarodków oraz prasę.



Informatory dotyczące IVF-ET, PGD, IUI są przekazywane pacjentom z dużym wyprzedzeniem (ponad tydzień), przy rozpoczęciu leczenia, pozostałe dotyczące zabiegów typu histeroskopia, laparoskopia, HSG również są przekazywane z odpowiednim wyprzedzeniem, poza nagłymi sytuacjami. Powyższe informatory stanowią załącznik do zgód podpisywanych przez pacjentów oraz przedstawicieli Ośrodka i są podpisywane przez te same strony. Wywiady z pacjentami potwierdziły, że pacjenci dostają te informacje w formie pisemnej.



Pacjenci deklarowali, że uzyskują zrozumiałą informację na temat swojego stanu zdrowia. Pacjenci mają stały dostęp do swoich badań, zaleceń poprzez platformę internetową, która była zgodnie chwalona. Dokumentacja medyczna pacjenta wydawana jest na jego wniosek.



Jeśli idzie o politykę informacji o kosztach leczenia w Ośrodku:



Na stronie internetowej Ośrodka (zakładka dotycząca Ośrodka wrocławskiego) umieszczono zarówno jego ofertę, jak i cennik. Wydaje się on być kompletny. Uwagę zwraca, iż w cenniku uwzględniono również koszt procedury adopcji zarodka oraz koszt programów IVF z komórką dawczyni, co jest bardzo dobrą i rzadką praktyką. W czasie monitoringu bezpośredniego nie zauważyłyśmy cennika udostępnionego w widocznym miejscu w poczekalni. Pacjenci w wywiadach przekazywali, iż: „informacja o cenach wprowadza w błąd”. Pacjentka podchodząca do inseminacji nie została poinformowana, że monitoring cyklu będzie dodatkowo płatny: „monitoring przy inseminacji dodatkowo płatny, każda wizyta 100 zł”. Inni pacjenci z kolei  przekazali, iż zostali poinformowani przez lekarza, że jednym z warunków klasyfikacji do rządowego programu in vitro jest „rutynowe wykonanie kariotypów”, któremu pacjenci się poddali płacąc z prywatnej kieszeni za wykonanie badania. Należy zauważyć, iż zgodnie z treścią Programu rządowego, wykonanie kariotypów nie jest warunkiem koniecznym do kwalifikacji;  zrobienie tego badania zaleca lekarz na podstawie historii medycznej pacjentów i przy uzasadnionych wskazaniach.



Jeśli idzie o procedurę składania skarg:



Zgodnie z informacją uzyskaną od osoby zarządzającej, pacjenci mogą złożyć skargę na pracę Ośrodka. Może ona zostać przekazana w formie ustnej, pisemnej, mailem i telefonicznie. Dodatkowo w Ośrodku funkcjonują wspomniane wcześniej anonimowe ankiety. Skargi trafiają do ogólnopolskiego działu jakości i tam są rozpatrywane. W wyniku niektórych skarg, jeśli dotyczą one kwestii systemowych, Ośrodek wdraża nowe instrukcje i poprawia swoje standardy:  w systemie elektronicznym taka skarga może pojawić się jako „usługa niezgodna”, na jej podstawie wydaje się procedury w celu skorygowania i zapobieżenia takim sytuacjom w przyszłości. Odpowiedź na skargę formułowana jest w takiej samej formie w jakiej została ona złożona. Od odpowiedzi na skargę pacjenci mogą się odwołać. Ośrodek działa od lipca 2014 roku i do lutego 2015 nie odnotował żadnej pisemnej skargi. Skargi ustne dotyczyły niejasności związanych z pakietami in vitro (Ośrodek przygotował dla swoich pacjentów kilka-kilkanaście pakietów IVF w zależności od rodzaju procedury i jej elementów); zadeklarowano, iż w przypadku niewykorzystania jakiegoś elementu z pakietu Ośrodek zwracał pacjentowi pieniądze.



Jeśli idzie o politykę informacyjną Ośrodka o skuteczności zabiegów:



Informacje o skuteczności procedur wspomaganego rozrodu, podawane w różnych źródłach, różnią się od siebie. Na stronie www zostały podane – jak się wydaje - najkorzystniejsze wyniki statystyczne leczenia osiągane w Ośrodku, jednak bez podania metodologii ich tworzenia:



„Według danych za ostatnie lata w Klinikach INVICTA nawet 9 na 10 par osiąga swój cel. Statystyki dotyczą wszystkich Par, które konsultują się w naszych placówkach i kontynuują leczenie niezależnie od stosowanych metod. Większość Pacjentek zachodzi w ciążę (zazwyczaj pojedynczą) w wyniku zastosowanych technik wspomaganego rozrodu, zaś około 40% uzyskuje ciążę w wyniku starań naturalnych wspartych odpowiednim poradnictwem specjalistów, dietą i zmianą trybu życia lub farmakoterapią”.



Powyższa informacja odnosi się zatem do skuteczności kumulatywnej, ale nie wiadomo, ile średnio czasu/prób IVF/inseminacji/cykli starań zajęło uzyskanie skuteczności „9 par na 10”. Ta sama uwaga odnosi się do łącznej skuteczności zabiegów IVF/ICSI, która na stronie została określona jako 49,1%. Czy podany procent odnosi się do wszystkich grup wiekowych? Czy dotyczy stosunku transfer/ciąża, cykl/ciąża, stymulacja/ciąża? Czy skuteczność była mierzona w ciążach biochemicznych, klinicznych czy wskaźniku take home baby? Brakuje informacji o metodologii uzyskania powyższych danych. Z kolei w informatorach dotyczących IVF-ET i PGD, które stanowią załączniki do zgód podpisywanych przez pacjentów, podane są mniej optymistyczne dane (skuteczność IVF-ET podana jest w granicach 25-30%).



Na stronie podano także skuteczność Ośrodka w procedurach IVF z komórką dawczyni oraz skuteczność Ośrodka w procedurach inseminacji (z nasieniem męża/partnera oraz z nasieniem dawcy), ale również bez metodologii (w jaki sposób był mierzony wynik i czy odnosił się do pojedynczej próby czy do ich cyklu). Ośrodek ponadto umieszcza na swojej stronie informację „najwyższy odsetek ciąż w Polsce”. Nie wiadomo jednak, na jakiej podstawie Ośrodek tę informację podaje, skoro indywidualna skuteczność polskich ośrodków nie jest jawna i weryfikowana przez jakąkolwiek centralną instytucję. Osoba zarządzająca przekazała nam, że: „publikowane wyniki są dla całej sieci, jedynie wiarygodne to dane Ministerstwa Zdrowia, lecz brak upublicznienia”.



Jeśli idzie o politykę SET (transfer pojedynczego zarodka) w Ośrodku:



W drukowanym poradniku dla pacjentów znajdziemy informację o liczbie transferowanych zarodków. Na stronie WWW brak jednak informacji dotyczącej polityki Ośrodka w tym zakresie. W informatorze IVF-ET przekazywanym pacjentom znajduje się dość obszerna informacja dotycząca zasad ustalania liczby transferowanych zarodków, z uwagi np. na wiek pacjentki. W dokumencie Deklaracja zgody na przeprowadzenie zapłodnienia pozaustrojowego i embriotransferu istnieje możliwość wyrażenia zgody na podanie 3 zarodków.  Z informacji uzyskanych od pacjentów wynikało, iż polityka transferowania jednego zarodka i komplikacji związanych z ciążą mnogą była omawiana przez lekarza podczas wizyty. Powierdziły to wszystkie pacjentki, które korzystały w Ośrodku z leczenia metodą IVF.



Ponadto z uzyskanych informacji (od lekarza i pacjentów) wynika, że każdorazowo liczba transferowanych zarodków jest dostosowywana do indywidualnej sytuacji zdrowotnej pacjentki, zaś celem leczenia jest uzyskanie zdrowej ciąży, możliwej do donoszenia przez pacjentkę.

4. Program refundacyjny



Ośrodek jest realizatorem Narodowego Programu Leczenia Niepłodności zwanego w raporcie „programem rządowym”.

Za dobrą praktykę należy uznać, że na stronie www znajdujemy informacje wstępne o kwalifikacji, leczeniu (wraz z linkiem do strony Ministerstwa Zdrowia www.invitro.gov.pl), o kryteriach kwalifikacji, listę najczęściej zadawanych pytań oraz dokumenty do pobrania. Poza regulaminem, oświadczeniem pacjenta oraz formularzem zgody na udział w programie znajdziemy także video-poradnik pacjenta, w którym opisano program oraz zamieszczono schemat postępowania. Informacje podane są w prosty i przystępny sposób.

Ponownie jak w innych zakładkach strony również w dziale poświęconym programowi rządowemu zachęca się do wykonania diagnostyki genetycznej zarodków: „Skuteczność programu in vitro z zastosowaniem genetycznej diagnostyki zarodków PGS-NGS 360 może wynosić aż 70 %”.

5. Rejestracja wizyty



Jak wspomniano w rozdziale poświęconym opisowi Ośrodka, rejestracja znajduje się bezpośrednio przy wejściu do Ośrodka. Ośrodek jest stosunkowo niewielki, na korytarzu niesie się głos (obserwacja), to wszystko może powodować, iż rozmowy w rejestracji będą słyszane przez innych pacjentów. Jedna z rozmówczyń-pacjentek podnosiła tę kwestię w swoich wypowiedziach: „ta recepcja to koszmar,  pani mi mówi „a, to na inseminację, widzę!”, „w soboty jest pacjent na pacjencie”. Reszta pacjentek nie  zgłaszała jednak żadnych krytycznych uwag w zakresie dyskrecji/niedyskrecji pracy rejestracji. Podczas obserwacji bezpośredniej zauważono, że personel zachowuje się życzliwie i dyskretnie, udziela informacji, mówi przyciszonym głosem. Z obserwacji bezpośredniej wynikało, że na zmianie w rejestracji pracują dwie osoby, jednak pracownicy rejestracji poinformowali nas, iż standardowo jest to jedna osoba.  Rejestracja wizyty możliwa jest w Ośrodku osobiście, telefonicznie lub przez Internet (opcja internetowa zakłada skorzystanie z formularza kontaktu lub skorzystanie z kodowanej platformy dla pacjentek, które leczą się już w Ośrodku i mają dostęp do takiej funkcjonalności). Zgodnie z informacjami uzyskanymi od personelu na pierwszą wizytę czeka się: „od trzech dni do dwóch tygodni” (cytat rejestracja). Wynika to często z preferencji pacjenta, jeśli zależy mu/jej na konsultacji z konkretnym lekarzem. Pytane o to pacjentki szacowały czas trwania pierwszej wizyty, tzw. informacyjnej na  ok. 30 - 60 minut. Wizyta standardowa, tj. wizyta odbywana już w procesie leczenia trwa, zgodnie z deklaracjami pacjentów, około 10-30 minut w zależności od jej przedmiotu i sytuacji. Ankietowany lekarz potwierdził powyższe szacunki pacjentów. Pacjenci deklarowali, iż wizyty odbywają się punktualnie.



Za wizyty i zabiegi można płacić bezgotówkowo. Do każdej płatności wydawany jest paragon, co potwierdzili pacjenci. Personel rejestracji jest regularnie szkolony. Ostatnie szkolenie odbyło się w styczniu 2015 roku i dotyczyło pracy z pacjentem, w tym także z pacjentem trudnym.

6. Wizyta lekarska: przebieg wizyty



W Ośrodku funkcjonuje schemat organizacji wizyt lekarskich, który zakłada aktywne włączenie personelu położnych. Pierwszy kontakt pacjent/pacjentka ma z położną pełniącą również funkcję opiekuna pacjenta. Położna zbiera pierwszy wywiad, informacje od pacjenta, skanuje dokumenty do systemu, pobiera krew, udziela informacji o zabiegach, przekazuje wzory dokumentów do zapoznania się w domu, udziela też informacji o ofercie Ośrodka i przedstawia dostępne możliwości, informuje także o programie refundacyjnym i przedstawia kryteria kwalifikacji. Dopiero po szczegółowym wywiadzie z położną i wprowadzeniu wszystkich informacji do systemu pacjentka trafia do lekarza na konsultację. Lekarz również zbiera wywiad, omawia zalecane badania ich przebieg i kolejność oraz ustala plan leczenia na najbliższe 6 tygodni. Pacjentki deklarowały, iz taka organizacja wizyty stanowiła czasem powód wyboru właśnie tego Ośrodka: „Bardzo mnie to przekonało. Gdzie indziej było wyrywkowo, przez dwa lata nie wykonano różnych badań”. Zanotowałyśmy rozbieżne opinie pacjentek co do omawiania przez lekarza kosztów zalecanych badań i zabiegów. Warto jednak podkreślić, iż choć pacjenci mają zalecane różne badania, nie ma obowiązku wykonywania ich w Ośrodku: „zlecono kariotypy, ale robiłam je sama w Łodzi, potrzebowałam tylko skierowania”, „badałam genetykę na NFZ, nie było z tym problemu” (cytaty: pacjentki). Rozbieżności pojawiały się również w opiniach pacjentek na temat komunikatywności lekarzy i satysfakcjonujących je odpowiedzi na zadane pytania.  Jedna z pacjentek na pytanie czy lekarzowi można było zadawać pytania odpowiedziała: „dość często zbywał, ulubiona odpowiedź to: będzie dobrze”. Inna skarżyła się: „jeśli ktoś się sam nie zapozna, to mogą tu zrobić wszystko”, „Przy pierwszej inseminacji nie sprawdzono czy pęcherzyk pękł czy nie, do drugiej wizyty się przygotowałam i sama poprosiłam żeby sprawdzono pęcherzyk, trzeci raz Pan doktor sprawdził” Pojawiały się jednak również odpowiedzi: „Nawet jeśli jakaś odpowiedź nie padła podczas wizyty, sprawdzałam wszystko w systemie. Bardzo sprawny system, łatwa dostępność do panelu, dostęp ma też profesor [profesor Łukaszuk, dopisek nasz], bardzo sobie chwalę”, „kontakt jest łatwiejszy niż u konkurencji, duża szybkość działania”, „lekarz jest super”, „na bezpłatnej wizycie u profesora dowiedzieliśmy się więcej niż przez poprzednie dwa lata. Tu się robi in vitro specjalnego rodzaju, nawet gdyby były złe kariotypy to można zły materiał odsiać”. Niektóre rozmówczynie wskazywały także, iż część pytań mogły zadać położnym i otrzymywały odpowiedzi.



Bardzo dobrą praktyką zauważoną podczas monitoringu i potwierdzoną przez nasze rozmówczynie, jest przekazywanie pacjentce pisemnego podsumowania wizyty i wszystkich zaleceń. Ponadto, jak przytoczono już w wypowiedzi jednej z rozmówczyń,  pacjenci mają także dostęp do platformy internetowej, gdzie w każdej chwili mogą sprawdzić ustalenia zapadłe na wizycie, zalecenia i wypisane recepty.  Lekarz zapytany o to, czy poleca pacjentom literaturę z zakresu leczenia niepłodności i adopcji odparł przecząco: „pacjenci są bardzo dobrze przygotowani”, „pacjenci są świadomi”, „o co chcą to pytają”. W rozmowie z pacjentkami potwierdzono, iż podczas wizyty lekarz zwraca się do pacjentek per Pani, ale jedna skarżyła się: „strasznie mnie irytuje, jestem często, a mam wrażenie, że jestem osobą obcą”, inna zaś pacjentka podała: „uważam, że jest sympatycznie”. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od lekarza, pacjentki w trakcie badania ginekologicznego są na bieżąco informowane o wykonywanych czynnościach „teraz wkładam wziernik”, „zagaduję pacjentów i mówię „proszę się nie denerwować””. Część pacjentek potwierdziła ten zwyczaj, część przekazała, że takich informacji nie otrzymywały: „lekarz nic nie mówił podczas badania, czy będzie bolało czy nie, ale ja jestem wytrzymała, nie odbierałam tego negatywnie”. W zgodnej relacji pacjentek wizyty ginekologiczne nie są zakłócane wejściem osób trzecich. Pacjentom mogą towarzyszyć osoby bliskie – każda wskazana osoba. Nie praktykuje się obecności osoby bliskiej przy USG, chyba że pacjentka tego sobie życzy.



Zgodnie z informacjami przekazanymi nam przez pacjentki, w Ośrodku nie obowiązuje schemat przypisania jednej pacjentki do konkretnego lekarza prowadzącego, pacjentki mogą być leczone przez różnych lekarzy w zależności od ich dostępności i dyżurów: „przeszłam już chyba wszystkich lekarzy w ośrodku”, „pierwsze wizyty to co każda to inny lekarz, nie mam niby swojego lekarza, ale teraz trzymam się już jednego i do niego umawiam” (cytat pacjentki), więc być  może z tego faktu wynika również rozbieżność odczuć i doświadczeń pacjentek.

7. Opieka nad mężczyzną



W Ośrodku znajduje się jeden pokój do oddania nasienia. Pokój jest czysty, komfortowy,  znajduje się w nim sedes oraz umywalka, jest zamykany od wewnątrz. Dostępne są materiały o treści erotycznej (prasa i filmy). Możliwa jest także obecność partnerki, jeśli takie jest życzenie pary.



Procedura organizacji badań nasienia opisana przez osobę zarządzającą wygląda następująco: pacjenci przychodzący na pobranie nasienia zgłaszają się do rejestracji, gdzie następuje identyfikacja pacjenta i gdzie otrzymują spisaną instrukcję oraz ankietę do wypełnienia; pacjent jest prowadzony do pokoju do oddawania nasienia; opisaną próbkę (imię, nazwisko, PESEL) zostawia w zamykanym pokoju, ankietę zostawia w rejestracji, co jest sygnałem że personel może odebrać próbkę. Próbka jest przenoszona przez personel rejestracji w pojemniku transportowym do laboratorium. Pacjenci, z którymi rozmawiałyśmy, zgodnie podawali, iż całość procedury jest zorganizowana dyskretnie i komfortowo.



Pytałyśmy także o możliwość oddania nasienia poza Ośrodkiem i uzyskałyśmy od personelu odpowiedź twierdzącą. Lekarz informuje pacjentów o możliwości pobrania nasienia w domu, ale nie informuje o możliwości pobrania go w domu podczas stosunku z użyciem prezerwatywy bez środka plemnikobójczego,  jak mówi lekarz: „nie sugeruję”. W Ośrodku znajdują się prezerwatywy do pobierania nasienia bez środków plemnikobójczych, także dla osób uczulonych na lateks, co należy uznać za bardzo dobrą praktykę. Pracownicy rejesttracji poinformowali nas jednak, że pacjenci nie są nimi zainteresowani i rzadko o nie pytają. W przypadku zdecydowania się na oddanie nasienia poza Ośrodkiem,  próbka nasienia musi być dostarczona do Ośrodka w odpowiednich warunkach w ciągu pół godziny od ejakulacji. Informacja o tym, czy materiał został pobrany w Ośrodku czy przywieziony z domu znajduje się w ankiecie, którą wypełniają pacjenci. Ankietę oraz instrukcję pacjenci zazwyczaj dostają kilka dni przed badaniem, umawiani są na konkretne godziny, aby uniknąć kolejki w Ośrodku. Przekazywanie pacjentom ankiet i instrukcji z czasowym wyprzedzeniem gwarantuje, iż pacjenci otrzymują wszystkie informacje na ten temat (również odnośnie wyboru pomiędzy oddaniem nasienia w Ośrodku i poza nim). Praktykę tę należy uznać za wzorcową.

8. Opieka nad kobietą



W Ośrodku znajdują się dwa gabinety konsultacyjne oraz jeden gabinet z USG. Gabinety w dniu monitoringu były czyste, każdy sprawiał wrażenie komfortowego i nowocześnie urządzonego. W gabinecie konsultacyjnym znajdują się trzy krzesła – dla lekarza, pacjenta i osoby towarzyszącej. Z pokoju konsultacyjnego przechodzi się przez ogólnodostępny korytarz do gabinetu USG. Gabinet ten posiada bezpośredni dostęp do łazienki, która nie jest dzielona z innymi gabinetami. Jest ona zamykana od wewnątrz, czysta, nowa, o przyjemnym zapachu, z ciepłą i zimną wodą, wyposażona w umywalkę, sedes, bidet, dostępne w niej są środki higieny osobistej oraz jednorazowa odzież.



Po zabiegach ingerencyjnych pacjentka ma dostęp do przylegającego do sali zabiegowej pomieszczenia pielęgnacyjnego wyposażonego w cztery łóżka. Pomieszczenie ma bezpośredni dostęp do łazienki, która jest czysta, nowa, wyposażona w środki higieny osobistej oraz odzież jednorazowego użytku. W łazience znajduje się także kabina prysznicowa. Rzeczy osobiste można zostawić w zamykanych na klucz szafkach, choć jedna z naszych rozmówczyń informowała, iż: „nie ma zamykanych szafek, w których mogłam zostawić swoje rzeczy”. Trudno nam to zinterpretować, ponieważ zamykane szafki zostały nam pokazane przez personel i z całą pewnością znajdowały się w Ośrodku.



Samo pomieszczenie pielęgnacyjne jest komfortowo umiejscowione w Ośrodku: przylega do gabinetu zabiegowego, więc nie trzeba przechodzić przez ogólnodostępny korytarz pomiędzy tymi pomieszczeniami. Według osoby zarządzającej w pomieszczeniu pielęgnacyjnym pacjentkom mogą towarzyszyć osoby bliskie, jednak w wywiadach pacjenckich nasze rozmówczynie udzielały odpowiedzi, że jest to niemożliwe: „mąż nie mógł być, bo za dużo pacjentek było i mógłby komuś przeszkadzać”. Wszystkie pacjentki potwierdziły, iż po zabiegu miały dostęp do wody pitnej, a personel sprawował nad nimi opiekę. Jedna z naszych rozmówczyń, która przechodziła zabieg,  poskarżyła się: „Akurat nie było bucików jednorazowych, więc byłam boso i w samej koszulce, poprosiłam pielęgniarkę o przykrycie. Pani powiedziała, że nie ma mnie czym przykryć”.

9. Umowy z NFZ



Ośrodek nie wykonuje świadczeń w ramach umowy z NFZ.

10. Prawo: umowy cywilnoprawne i prawa pacjenta



Dokumentacja przekazana przez Ośrodek dla potrzeb monitoringu została udostępniona w dniu monitoringu, Ośrodek nie udostępnił wzorców drogą elektroniczną. Podczas rozmowy z osobą zarządzającą prosiłyśmy o przekazanie nam wzorców wszelkich dokumentów, jakie udostępniane są pacjentom, ale osoba zarządzająca wręczyła nam tylko dwa wzorce:

  1. Deklaracja zgody na przeprowadzenie zapłodnienia pozaustrojowego i embriotransferu.
  2. Diagnostyka preimplantacyjna. Deklaracja zgody na przeprowadzenie genetycznej diagnostyki preimplantacyjnej wraz z załącznikiem 1. Informator dla Pacjenta: PGD



Z pewnością istnieje dużo więcej dokumentów dotyczących badań/zabiegów procedur, w tym również dawstwa/biorstwa gamet i zarodków, ale niczego więcej nie udostępniono (nawet do wglądu). Z uwagi na fakt, że analiza umów pod kątem formalno-prawnym stanowi tylko jeden  z celów prowadzonego monitoringu, poniżej przedstawione zostaną najważniejsze wątpliwości:



Dobrą praktyką jest przekazywanie wzorów dokumentów na początku procesu leczenia, co najmniej kilka dni przed zabiegiem, aby pacjenci mogli się z nimi zapoznać. Potwierdzili to wszyscy pacjenci. Dokumenty są udostępniane do zapoznania się z nimi poza terenem Ośrodka, w tym istnieje możliwość przesłania ich drogą elektroniczną na życzenie pacjenta (źródło: osoba zarządzająca). Jedyną odrębną relację zanotowałyśmy podczas wywiadu z pacjentka przystępującą do procedury inseminacji, która nie otrzymała z wyprzedzeniem zgody na inseminację, jak również nie otrzymała kopii podpisanego przez siebie dokumentu. W pokazanych nam dokumentach przedstawione zostały możliwe skutki uboczne badań/zabiegów, działania niepożądane i powikłania, co należy uznać za dobrą praktykę. W zgodach i załącznikach do nich jest także opisany przebieg poszczególnych badań/zabiegów.



Zgody podpisywane z pacjentami nie są negocjowalne, jak zadeklarowała osoba zarządzająca: „pacjent może zasięgnąć porady prawnej niezależnie”. Język obu przedstawionych dokumentów należy uznać za niedyskryminujący.



Należy wskazać, że pełnopłatne procedury wspomaganego rozrodu przeprowadzane są na podstawie ustnej umowy zawartej pomiędzy Ośrodkiem leczenia niepłodności, prowadzącym działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a pacjentami. Warunki wykonania umowy w dokumentach podpisywanych przez strony określone są w zasadzie tylko co do jednej ze stron, tj. pacjentów, i precyzują tylko obowiązki i zobowiązania pacjentów, nie są wskazane zobowiązania Ośrodka, co tworzy sytuację nierównowagi stron, niekorzystną dla pacjenta, który w przypadku niezaakceptowania zapisów dokumentów może tylko zrezygnować z usług.



Zgodnie z poglądami wyrażanymi w piśmiennictwie prawniczym, umowy zawarte pomiędzy ośrodkami medycznymi i pacjentami to umowy o świadczenie wysokospecjalistycznej usługi medycznej o charakterze konsumenckim (por.: Tamara Zimna, „Zawieranie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej”: "Analizując umowę o świadczenie usług medycznych jako rodzaj umowy zawieranej bezpośrednio z pacjentem, nie sposób pominąć wymiaru konsumenckiego zawieranego kontraktu, gdzie stroną umowy jest nie tylko pacjent, lecz zarazem konsument otoczony szczególną ochroną prawną."  "Umowa zawarta bezpośrednio z pacjentem ma charakter umowy nienazwanej, do której zastosowanie znajdują odpowiednio przepisy o zleceniu (art.750 k.c. w związku z art. 734 i n. k.c.).” ).



Wobec powyższego należałoby przyjąć pogląd, iż stosunek Ośrodek-pacjent to stosunek konsumencki, a sama zgoda nie zabezpiecza należycie interesów pacjenta. Przedstawione dokumenty stanowią wzorce umów i mają do nich zastosowanie art. 384 i następne ustawy Kodeks cywilny.



W obu przekazanych dokumentach, tj.  deklaracji zgody na przeprowadzenie zapłodnienia pozaustrojowego i embriotransferu oraz deklaracji zgody na przeprowadzenie genetycznej diagnostyki preimplantacyjnej znajdują się zapisy mogące naruszać prawa pacjenta i zasadę równowagi stron.



W dokumencie Deklaracja zgody na przeprowadzenie zapłodnienia pozaustrojowego i embriotransferu znajdują się następujące zapisy:



1. Preambuła: „Z powodu nieudanych prób uzyskania potomstwa w sposób naturalny wyrażamy zgodę na przeprowadzenie leczenia naszej niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego. Upoważniamy dr. hab. n. med. Krzysztofa Łukaszuka – Kierownika Zespołu Kliniki Leczenia Niepłodności wraz z jego współpracownikami do przeprowadzenia leczenia.”



Zapis może dyskryminować niektóre grupy pacjentów, gdyż np. w przypadku par jednopłciowych metody zapłodnienia pozaustrojowego mogą być stosowane pomimo braku nieudanych prób uzyskania potomstwa w sposób naturalny (monitoring był przeprowadzany w okresie, w którym nie obowiązywała jeszcze Ustawa o leczeniu niepłodności).  Ponadto zapis ten wyklucza również pacjentów poddających się procedurze IVF z innych względów medycznych, np. w celu uniknięcia zakażenia wirusem HIV lub HCV czy z powodu planowanego leczenia onkologicznego. Nie wydaje się, by zapis dotyczący motywacji pacjentów do przystąpienia do programu IVF-ET był konieczny w formularzu zgody.



Ponadto zbędne jest udzielanie pełnomocnictwa („upoważniamy”), jako instytucji prawa cywilnego określonej w art. 98 i następnych ustawy Kodeks cywilny, do przeprowadzenia leczenia. Lekarz nie jest pełnomocnikiem pacjenta, nie działa w jego imieniu i na jego rzecz jak pełnomocnik w trakcie procesu leczenia.



2. Ustęp 2.1: „Wyrażamy zgodę na eliminację lub wykorzystanie w celach naukowych niezapłodnionych in vitro komórek jajowych, plemników, źle rozwijających się zarodków.”



Wydaje się, że jest to narzucanie pacjentom konkretnych rozwiązań, mogących stać w sprzeczności z ich wolą i przekonaniami.



3.  Ustęp 2, akapit drugi: „Zgadzamy się w związku z tym na przechowywanie zamrożonych zarodków w Invikcie za odpowiednią opłatą roczną. W przypadku zaprzestania uiszczania rocznej opłaty za przechowywanie zarodków pozostawiamy je do dyspozycji Invicty w celu anonimowego dawstwa zarodków.”



Zgodnie z art. 385³ pkt 7 ustawy kodeks cywilny:  „W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:



7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,”



Wymóg udzielenia uprzedniej zgody na przekazanie zarodków do adopcji prenatalnej nie pozostaje w bezpośrednim związku funkcjonalnym z procedurą IVF-ET (Przekazanie zarodków do adopcji nie jest konieczną i każdorazową konsekwencją procedury IVF-ET). Żądanie od pacjentów wyrażania zgody na przekazanie zarodków do adopcji jako konsekwencji i jednocześnie kary za niewniesienie opłaty za ich przechowywanie (ustalonej przez Ośrodek w wysokości kilkuset złotych) może być uznane za  niewspółmierne.



4.  Ustęp 13: „Aprobujemy, że planowane leczenie będzie prowadzone przez lekarza z Zespołu jak również stanowczo i wyraźnie odciążamy cały zespół współpracujący od wszelkiej odpowiedzialności związanej z ewentualnymi komplikacjami mogącymi wystąpić podczas leczenia, punkcji oocytów, embiotransferu jak również rozwoju embrionów, porodu (pojedynczego lub mnogiego) i wad płodu. Odciążamy również lekarza prowadzącego i jego zespół od konsekwencji związanych z wykonywanymi badaniami i testami podczas prowadzonego leczenia. Powyższy zapis nie dotyczy komplikacji wynikających z błędu w sztuce lekarskiej lub przestępstwa.”



Ustęp 14: „W przypadku prowadzenia stymulacji do zapłodnienia pozaustrojowego poza naszym Ośrodkiem, odciążamy lekarza prowadzącego i jego zespół od wszelkich konsekwencji związanych z wykonywanymi procedurami i badaniami podczas prowadzonego leczenia.”



Wyjaśnienia pojęć używanych w dokumencie, pojęcie „Metoda ICSI” akapit 6 zdanie drugie i akapit 7:



„Jesteśmy poinformowani o możliwym ryzyku związanym z procedurą ICSI i w przypadku wystąpienia jakichkolwiek powikłań nie będziemy wnosić żadnych roszczeń w stosunku do Zespołu leczącego bądź Invicty.”



„Zarówno my niżej podpisani jak i nasz potomstwo nie będziemy wnosić żadnych roszczeń w przypadku wystąpienia jakichkolwiek wad u dzieci urodzonych dzięki metodzie zapłodnienia pozaustrojowego ICSI.”



Zgodnie z art. 385³ pkt 2 ustawy kodeks cywilny:  „W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:



2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;”

Dodatkowo należy wskazać bezskuteczność oświadczenia woli złożonego w imieniu nieistniejącego dziecka. Polskie prawo cywilne przewiduje instytucję nasciturusa (dziecka poczętego, które może nabyć prawa majątkowe pod warunkiem, że urodzi się żywe), lecz  nie przewiduje możliwości składania oświadczeń woli za nieistniejący podmiot (dziecko, którego poczęcie  będzie dopiero przedmiotem działań medycznych).



 Ponadto zgodnie z art. 101 § 3 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy „Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko”. Zrzeczenie się roszczeń, praw o charakterze majątkowym należy uznać za przekroczenie zakresu zwykłego zarządu i może dotyczyć tylko już urodzonych, żywych dzieci.



Ustęp 8: „Zgadzamy się, że każde urodzone z zapłodnienia pozaustrojowego dziecko będzie uznane pod każdym względem jako nasze” - nie jest zasadne wyrażenie zgody przez pacjentów, gdyż kwestie te reguluje k.r.o. Zapis ten mógłby brzmieć ewentualnie: „Jesteśmy świadomi tego, że każde…”.



W dokumencie Deklaracja zgody na przeprowadzenie genetycznej diagnostyki preimplantacyjnej znajdują się następujące zapisy:



1. Ustęp 3, odnośniki 13-14 i 16-17 – szeroko ujęte zgody na przetwarzanie przez Ośrodek danych uzyskanych podczas procedury (z zastrzeżeniem, iż nie zostanie ujawniona tożsamość pacjentów) – powinny mieć charakter fakultatywny, udzielanie tych zgód powinno być prawem a nie obowiązkiem pacjenta (podobnie jak w zgodzie opisanej w ust. 2 powyżej, odmowa wyrażenia powyższych zgód przez pacjenta wiąże się z odstąpieniem od przeprowadzenia procedury)



2. Ustęp 3, odnośnik ostatni:



„Zrzekamy się wszelkich roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Kliniki i Laboratoriów Medycznych Invicta związanych z ewentualną szkodą mogącą wystąpić podczas mojego udziału w procedurze z wyłączeniem błędu w sztuce lekarskiej oraz przestępstwa”



Zapis sprzeczny z art. 385³ pkt 2 ustawy kodeks cywilny.



3. Ustęp 7. Zgoda na transfer przebadanych zarodków, pkt D Zarodki niediagnostyczne: brak opcji wyboru zamrożenia zarodków niediagnostycznych („takich, które nie można jednoznacznie uznać ani za zdrowe, ani za chore, ani za nosicieli”).

11. Prawo do intymności i obecności osoby bliskiej



Na podstawie obserwacji bezpośredniej można wnioskować, iż prawo do intymności pacjentów jest szanowane przez personel. W trakcie naszej obecności pacjenci byli wywoływani dyskretnie i  bez wskywania, jakiego badania dotyczy zaproszenie.  Personel stosował formę Pan/Pani + nazwisko, ewentualnie imię pacjentki. Ze względu na stosunkowo niewielkie rozmiary kliniki, dość wąskie korytarze i niedużą poczekalnię wszystko wydaje się mocno „skoncentrowane”. Stąd też pojawiają się sytuacje mogące powodować dyskomfort:

  1. Rejestracja: przestrzeń poczekalni, odległość rejestracji od wejścia, odległość gabinetów od poczekalni są stosunkowo niewielkie, to wszystko powoduje, że rozmowy w rejestracji mogą być słyszane przez innych pacjentów.
  2. Oczekiwanie na badanie nasienia: pacjenci oczekujący na pobranie nasienia wypełniają ankietę, siedzą w niewielkim holu, blisko innych pacjentów oraz niedaleko rejestracji – może to powodować ich dyskomfort, ponieważ wiadomo, w jakim celu tam siedzą (aczkolwiek nie zaobserwowano kolejki na badanie) i widać dokąd się udają. Podczas obserwacji taka właśnie sytuacja miała miejsce: pacjent oczekiwał na pobranie, wydawał się dość skrępowany, zadawał pytania położnej, co mogli słyszeć inni pacjenci, zaobserwowano też położną wychodzącą z transporterkiem z pokoju do badania nasienia i przechodzącą korytarzem do laboratorium – widzieli to inni pacjenci, ponieważ odległości są w Ośrodku nieduże: „byłam świadkiem, pani w rejestracji dała  jakiemuś panu kubeczek i powiedziała „proszę do pokoju” (cytat: pacjentka).  Niestety prawdopodobnie nie ma możliwości innego rozwiązania ze względu na architekturę Ośrodka.  Mimo wszystko personel stara się zachować dyskrecję, a w wywiadach pacjenckich nie zgłaszano zastrzeżeń co do organizacji badań nasienia.



Wywiad pacjencki potwierdził, że wizyty ginekologiczne nie były zakłócane przez osoby trzecie. Osoba bliska mogła towarzyszyć pacjentce/pacjentowi podczas: wizyty ginekologicznej, inseminacji, transferze oraz pobraniu nasienia.  Może to być każda wskazana przez pacjentkę osoba, również tej samej płci. Położna informuje o możliwości obecności osoby bliskiej podczas zabiegów, na konsultacje pacjenci po prostu wchodzą razem. Opinie pacjentów były w tym zakresie różnorodne, ale z większości wynikało, iż informacja o możliwości obecności osoby bliskiej była zawsze przekazywana, bądź przez lekarza, bądź położną. Tylko jedna pacjentka zgłosiła, iż taką informację otrzymała dopiero podczas kolejnej wizyty w Ośrodku.



Pomimo, że personel twierdził, iż istnieje możliwość obecności osoby bliskiej w pomieszczeniu pielęgnacyjnym, nie potwierdziło się to w wywiadach z pacjentami, którzy przekazywali, iż w pomieszczeniu pielęgnacyjnym (pozabiegowym) nie mogła im towarzyszyć osoba bliska.

12. Prawo do dokumentacji medycznej



Z rozmów z osobą zarządzającą, personelem i pacjentami można wnioskować, iż prawa pacjenta do dokumentacji są w Ośrodku respektowane, aczkolwiek jedna z pacjentek skarżyła się na długi czas oczekiwania na kopie: „Jeśli chciałabym odejść, to muszę czekać 3 tygodnie na kopie – wiadomość z infolinii”. Wydawanie dokumentacji medycznej odbywa się na podstawie pisemnego wniosku, należy wnieść opłatę za przygotowanie kopii, co jest zgodne z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w tym zakresie. Dużym udogodnieniem dla pacjentów jest możliwość zapoznania się z wynikami badań i zaleceń lekarskich po zalogowaniu się na specjalnym panelu internetowym, o czym szerzej pisano już wcześniej.

13. Osoby niepełnosprawne i ich prawo do leczenia



Ośrodek jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Budynek jest wyposażony w podjazd, dostępna jest w nim winda, zaś w samym Ośrodku znajdują się szerokie drzwi, brak progów, łazienka dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz gabinet ginekologiczny wyposażony w obniżany fotel. Problem mogą stanowić jedynie wąskie korytarze – poruszanie się na wózku może być z tego powodu utrudnione. Na parkingu przed Ośrodkiem jest wydzielone miejsce przeznaczone dla osoby niepełnosprawnej.

14. Pary nieheteroseksualne



Monitoring odbywał się w lutym 2015 roku, kiedy nie obowiązywała jeszcze Ustawa o leczeniu niepłodności  uniemożliwiająca parom jednopłciowym i kobietom samotnym korzystanie z prawa do leczenia niepłodności W związku z powyższym obserwacji monitoringowej poddano również sytuację obu tych grup oraz ich dostęp do leczenia i sposób traktowania tej kwestii przez każdy z Ośrodków. Włączamy tę część do raportu pomimo zmiany prawa, jaka nastąpiła w trakcie projektu, uważając mimo wszystko te obserwacje za cenne dla pacjentów i uzupełniające obraz funkcjonowania Ośrodka.



Z obserwacji wynika, że Ośrodek traktuje pacjentów w sposób wolny od dyskryminacji.  Ośrodek jest otwarty na leczenie pacjentów bez względu na płeć, status cywilny, przynależność etniczną, wiek czy orientację seksualną. Obserwacja bezpośrednia także nie wykazała żadnych nieprawidłowości w tym zakresie: w żadnej z wypowiedzi personelu nie znalazły się fragmenty mogące sugerować prawdopodobieństwo dyskryminacji.

15. Opieka psychologiczna



  Ośrodek zatrudnia mgr psychologa specjalności i specjalizacji psychologii klinicznej. Psycholog przyjmuje trzy dni w tygodniu: „w razie potrzeby więcej” (cytat osoba zarządzająca). Podobnie jak w pozostałych ośrodkach sieci Invicta, uwagę zwraca położenie dużego nacisku na obecność wsparcia psychologicznego. Należy jednak zauważyć, iż w przeciwieństwie do modelowego pod tym względem Ośrodka gdańskiego, w Ośrodku wrocławskim wizytówka psychologa nie została umieszczona na stronie internetowej. Psycholog w Ośrodku dostępny jest między godzinami 9.00 a 18.00. Zgodnie z informacją przekazaną przez osobę zarządzającą, grafik dyżurów psychologicznych znajduje się w rejestracji. Zgodnie ze słowami osoby zarządzającej: „średnio miesięcznie z konsultacji psychologa korzysta kilkanaście osób”. W Ośrodku nie ma gabinetu przeznaczonego wyłącznie dla psychologa, przyjmuje on w jednym z gabinetów konsultacyjnych. Ośrodek przyjął zasadę, iż dwa spotkania z psychologiem są bezpłatne dla osób przystępujących do IVF. Dla niektórych pacjentów polityka wsparcia psychologicznego i dwóch bezpłatnych wizyt była istotna w podejmowaniu decyzji o wyborze Ośrodka: „Ważne dla mnie było, że ten psycholog tu jest. Jestem po stracie ciąż i to było ważne, że mogę liczyć na pomoc. W końcu poradziłam sobie sama i nie skorzystałam, ale jak podejmowałam decyzję to brałam to pod uwagę”.



Lekarz ginekolog rekomenduje konsultacje psychologiczne ”przy biorstwie oraz nieudanych próbach in vitro”. Jak przekazała osoba zarządzająca: „konsultacja psychologa jest obowiązkowa dla wszystkich dawców nasienia”. Konsultacje psychologa poleca pacjentom także położna/opiekun pacjenta co jest zaleceniem Ośrodka: „w programach są możliwe do wykorzystania wizyty – dajemy taką możliwość, czasem staramy się żeby z kilku stron wyszło, że jest taka możliwość”, „coraz częściej korzystają”.



Położna/opiekun pacjenta korzysta ze szkoleń psychologicznych, może także liczyć na wsparcie psychologa w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami w kontakcie z pacjentem oraz uczestnictwo psychologa w zebraniach zespołu. Jak mówi: „pojedyncze sytuacje też konsultujemy, bo jest szansa że się powtórzą i warto wiedzieć jak zareagować w przyszłości”.



Lekarz także bierze udział w szkoleniach, ostatnie odbyło się latem 2014 i były to warsztaty komunikacji z pacjentem. Personel lekarski ma zapewnioną możliwość konsultacji z psychologiem w zakresie komunikacji z pacjentem oraz radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w pracy z pacjentem, ale lekarz, z którym rozmawiałyśmy, z nich nie korzystał. „Mamy psychologa do swojej dyspozycji”, „rozmawiamy ze sobą, wynika to z relacji koleżeńskich i szukamy rozwiązań, wspieramy się wzajemnie”.



Pacjenci, z którymi przeprowadzono wywiady nie korzystali z konsultacji: „Wiem, że jest psycholog”, „tak, jest psycholog, ale nie korzystałam”, „Powiedzieli, że mogę skorzystać z oferty psychologa ale odpłatnie to odmówiłam” (ostatni cytat: pacjentka po i w trakcie inseminacji).

16. Standardy w dawstwie i biorstwie gamet oraz zarodków



Monitoring prowadzono w okresie sprzed obowiązywania Ustawy o leczeniu niepłodności, dlatego wiele z naszych obserwacji odnosi się do polityki jawnego dawstwa i wyboru dawców, które obecnie są prawnie zakazane. Mimo to włączamy te uwagi do raportu, ponieważ nadal pozostają integralną częścią „Pacjenckich standardów w leczeniu niepłodności” i odnoszą się również szerzej do rekomendacji europejskich (ESHRE 2001, ESHRE 2015).



Ośrodek wrocławski korzysta z banku gamet i zarodków. Dawstwo jest co do zasady anonimowe, w przypadku zewnętrznych banków nasienia obowiązuje polityka konkretnego banku (niektóre banki rekrutują również dawców nieanonimowych).  W przypadku adopcji zarodka Ośrodek stosuje klarowną politykę: „zarodków nie niszczymy, pacjenci mają dwie możliwości: albo wracają po swoje zarodki, albo przekazują do banku na rzecz innych par. Jeśli pacjent nie płaci, z automatu zarodki przechodzą do banku” (cytat osoba zarządzająca). Żaden z pacjentów, z którymi rozmawiałyśmy, nie korzystał z programu dawstwa/biorstwa, więc poniższe informacje pochodzą od personelu.



W Ośrodku powołani są koordynatorzy dawstwa, osobno dla dawczyń i dawców. Koordynatorzy zajmują się rekrutacją dawców/dawczyń. Konsultacje psychologiczne dla dawców są obligatoryjne, muszą oni także wypełnić obszerną, ponad trzydziestostronicową ankietę: „mamy specjalny system komputerowy” (cytat osoba zarządzająca). Każdy biorca gamet i zarodków dostaje ponadto informator, w którym są zawarte informacje takie jak: skuteczność Ośrodka w zakresie leczenia niepłodności czy stan prawny biorstwa/dawstwa gamet i zarodków. O czasie oczekiwania na komórkę jajową lub zarodek informuje pacjentów lekarz: „na komórkę czeka się rok, na zarodek dwa lata”.



Pacjenci mogą samodzielnie wybrać dawczynię/dawcę z udostępnionej bazy. Otrzymują następujące informacje o dawcach: grupa krwi, cechy fenotypowe, wykształcenie (co najmniej średnie), wiek (do 32 lat), pochodzenie etniczne, stan zdrowia (biochemia, kariotyp) i opinia psychologa. Ośrodek ogranicza liczbę potomstwa jednego dawcy/dawczyni do 10 rodzin, „dla dawczyni 6 cykli, wzorowaliśmy się na ustawodawstwie australijskim”. O możliwości zarezerwowania materiału genetycznego informuje koordynator dawstwa.



Dawstwo jest anonimowe bądź ze wskazaniem: „siostra siostrze tak, pokoleniowe nie; w przypadku dawstwa ze wskazaniem bezwzględnie konieczna jest konsultacja psychologa” (cytat osoba zarządzająca). W Ośrodku istnieje również możliwość zamówienia nasienia z banku zewnętrznego, jednak dostępna jest jedynie na życzenie pacjenta. Ośrodek udostępnia pacjentom materiały edukacyjne w zakresie dawstwa, w poczekalni wyłożono poradniki „Powiedzieć i rozmawiać” dla rodziców dzięki dawstwu.

17. NASZE REKOMENDACJE

Zamieszczamy nasze rekomendacje w dwóch osobnych działach: dobrych praktyk oraz rekomendacji



Dobre praktyki:

  1. Zwróciłyśmy bardzo pozytywną uwagę na fakt, iż pacjenci biorcy i kandydaci na dawców otrzymują pakiet informacji dotyczących dawstwa/biorstwa włączając w to długoterminowe konsekwencje, informację o stanie prawnym, społecznym i psychologicznym; w procesie uczestniczy psycholog i dedykowany programowi koordynator;
  2. Za bardzo dobrą praktykę należy uznać inicjatywę Ośrodka wobec zapewnienia wszystkim pacjentom przystępującym do in vitro możliwości dwóch bezpłatnych konsultacji, jak również wobec włączenia psychologa do zespołu Ośrodka i organizację szkoleń dla personelu. Warto jednak byłoby rozważyć objęcie taką polityką również pacjentów korzystających z procedur inseminacji oraz uzupełnić stronę internetową Ośrodka o wizytówkę i zdjęcie psychologa;
  3. Zwróciłyśmy uwagę, iż w Ośrodku dużą rolę odgrywa nielekarski personel medyczny (położne, pielęgniarki), co jest bardzo dobrze oceniane przez pacjentów, gdyż – zgodnie z wypowiedziami pacjentów -  stanowi dla pacjentów dużą pomoc i wsparcie w trakcie procesu leczenia. Przedstawiciele tego personelu są regularnie szkoleni, mają możliwość zgłaszania propozycji zmian w funkcjonowaniu Ośrodka. Pacjenci podkreślali życzliwość i chęć pomocy ze strony nielekarskiego personelu medycznego. Ważna rola personelu położniczego i pielęgniarskiego może być jednak częściowo związana z trudną dostępnością bezpośredniego kontaktu do lekarzy, którą zgłaszali pacjenci;
  4. Dostęp do platformy umożliwiającej kontrolowanie procesu leczenia przez pacjenta jest bardzo dobrą i zarazem rzadką praktyką w Polsce, szerzej było opisywane w treści raportu.



Rekomendacje:

  1. Sugerujemy poprawę komunikacji pacjentów z Ośrodkiem, w tym przede wszystkim usprawnienie działania infolinii. Skargi na infolinię i niemożność kontaktu z Ośrodkiem wrocławskim (bezpośrednio) powtarzały się we wszystkich rozmowach z pacjentami, jedna pacjentka zgłaszała także dyskomfort związany z koniecznością poniesienia opłaty za telefoniczną konsultację z lekarzem. Zgodnie ze słowami osoby zarządzającej, Ośrodek: „szanuje czas lekarzy i ma zasadę, że numerów telefonów do lekarzy pacjenci nie otrzymują. Do godz. 21.00 pacjenci mogą dzwonić na ogólnopolską infolinię jak mają pytania, a jeśli coś się dzieje to po 21.00  będą odesłani do izby przyjęć najbliższego dla miejsca zamieszkania szpitala”. Szanując politykę Ośrodka w tym względzie zwracamy uwagę, iż relacja pacjent-lekarz zawsze opiera się na zaufaniu ze strony pacjenta i w związku z tym pacjent oczekuje, iż lekarz będzie zainteresowany informacją o ewentualnych powikłaniach występujących po godzinie 21.00, które przecież wynikają bezpośrednio z terapii wdrożonej w Ośrodku i mogą być jej konsekwencją. Pobieranie opłat za konsultacje, których przynajmniej część może wynikać z zaleconej terapii lub niejasności samej wizyty (dawkowanie leków, brak pełnego wyjaśnienia dotyczącego zaleconego postępowania), wydaje się sugerować, że zainteresowanie lekarza stanem zdrowia pacjenta kończy się wraz z uiszczeniem należności za wizytę, co nie jest zgodne z Pacjenckimi standardami w leczeniu niepłodności. Pacjent uiszczając należność za wizytę zapłacił właśnie za całościowe świadczenie medyczne, więc jeśli jego jakość była niewystarczająca to pobieranie od niego dodatkowej opłaty wydaje się być nieuzasadnione. Część polskich ośrodków rozwiązuje ten problem powołując bezpłatne telefony dyżurne dla pacjentów po zabiegach interwencyjnych. Nawet jeśli konkluzją takiej rozmowy jest istotnie odesłanie pacjenta na szpitalną izbę przyjęć, pacjent otrzymuje komunikat, iż jego stan zdrowia nie jest jego wyłącznym problemem i Ośrodek również jest nim zainteresowany;
  2. Rekomendujemy rozważenie likwidacji nierównowagi stron: wprowadzenie umów cywilnoprawnych precyzujących obowiązki obu stron (tj. Ośrodka i pacjentów), usunięcie z formularzy zgód zapisów, które mogą być traktowane jako klauzule abuzywne (niedozwolone) i dyskryminujące;
  3. Zachęcamy do refleksji nad możliwością negocjowania umów, zwłaszcza że leczenie to sytuacja dynamiczna, pewne sytuacje mogą być nietypowe, a obowiązujące standardowe umowy mogą nie przystawać do sytuacji pacjentów. Namawiamy do przyznania pacjentom większej autonomii w kwestii udzielanych przez nich zgód, nie wpływających bezpośrednio na proces leczenia (np. przetwarzania przez Ośrodek danych uzyskanych podczas przeprowadzonych procedur);
  4. Zachęcamy do publikacji na stronach internetowych skuteczności leczenia z podaniem metodologii i ponowną refleksję nad zrównoważeniem informacji merytorycznych wobec treści reklamowych, co zauważali pacjenci w rozmowach z nami;

18. Komentarz osrodka do raportu

 

Data wypełnienia ankiety
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zobacz ankietę
Zaloguj się aby wypełnić ankietę.