Endometrioza to problem 190 mln kobiet na całym świecie (dane WHO), która dotyka co trzecią kobietę między 25 a 29 rokiem życia. Najczęściej charakteryzuje się silnymi bólami podbrzusza, bolesną menstruacją, bólem podczas stosunku płciowego, a także bolesnym oddawaniem moczu i stolca. Szacuje się że nawet u 50% pacjentek leczących się na niepłodność współwystępuje endometrioza. Warto zaznaczyć iż endometrioza dotyka nie tylko sfery zdrowia fizycznego ale równie mocno oddziałuje na sferę psychiczną, przez co znacznie obniża jakość życia pacjentek.
Czy dieta może być pomocna w endometriozie?
Tak, odpowiednia dieta może znacząco poprawić jakość życia pacjentek z endometriozą, zmniejszając stan zapalny w organizmie, poprawiając gospodarkę hormonalną kobiety oraz wzmacniając układ odpornościowy. Odpowiednia interwencja żywieniowa może znacząco obniżyć ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych, prowadzących do rozwoju m.in. cukrzycy, dyslipidemii, osteoporozy.
Jakie są najczęściej stosowane interwencje dietetyczne w leczeniu endometriozy?
- dieta przeciwzapalna oraz model diety śródziemnomorskiej,
- dieta bezglutenowa oraz dieta LOW FODMAP,
- dieta niskoniklowa.
Czy dla każdej pacjentki dieta będzie wyglądała tak samo? Którą interwencję dietetyczną mogę zastosować?
Nie, nie dla każdej pacjentki dieta będzie taka sama. Przy ustalaniu planu dietoterapii ważne jest uwzględnienie współtowarzyszących chorób oraz dolegliwości. Endometrioza dość często manifestuje się nieprzyjemnymi objawami ze strony jelit, często współtowarzyszą jej alergie, nietolerancje pokarmowe, a także dysbioza jelitowa, czy zespół jelita drażliwego (IBS). Ponadto pacjentki te często chorują również na insulinooporność, niedoczynność tarczycy typu Hashimoto. Dlatego tak ważne jest by do każdej pacjentki dostosować indywidualną terapię żywieniową.
W dobraniu odpowiedniej dla Ciebie interwencji dietetycznej pomoże Ci dietetyk oraz lekarz specjalista. Prowadząc dietę na własną rękę, a zwłaszcza dietę eliminacyjną, możemy pogłębić niedobory makro- i mikroskładnikowe, tak istotne i ważne przy leczeniu niepłodności oraz samej endometriozy.
Co z wcześniej wymienionymi interwencjami dietetycznymi?
Diety: bezglutenowa, czy niskoniklowa powinny być zastosowane po konsultacji gastroenterologicznej. Badania naukowe wskazują, iż u pacjentek z endometriozą często współwystępuje nadwrażliwość na nikiel, czy nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Wówczas taka dieta eliminacyjna ma sens i znacznie redukuje poziom odczuwalnego bólu i dolegliwości związanych z układem pokarmowym. Jednakże wymaga to potwierdzenia u lekarza specjalisty, gdyż podobne objawy mogą sugerować inne podłoże np. zrosty.
Dieta LOW FODMAP ma zastosowanie u pacjentek ze współwystępującym zespołem jelita drażliwego (IBS), który również powinien zostać zdiagnozowany przez lekarza. Taką dietę również stosujemy pod okiem dietetyka przez określony czas.
Kiedy mogę zastosować dietę przeciwzapalną i śródziemnomorską?
Tak naprawdę dieta śródziemnomorska spełnia kryteria diety przeciwzapalnej, dlatego w dalszej części artykułu będę posługiwać się już tylko jedną nazwą diety: przeciwzapalną. Jest to bezpieczna i przynosząca korzyść zarówno zdrowotną jak i redukująca ból interwencja żywieniowa ale co ważne, musi być odpowiednio zmodyfikowana jeśli współtowarzyszą inne dolegliwości czy choroby.
Dieta przeciwzapalna, czyli jaka?
Czyli dieta bogata w antyoksydanty jak witaminy A, C, E, glutation, resweratrol.
Źródła witaminy A: postać retinolu (masło, nabiał, tłuste ryby) i betakarotenu (warzywa i owoce o kolorze: pomarańczowym, żółtym, zielonym).
Źródła witaminy C: dzika róża, truskawki, jagody, porzeczka, rokitnik, cytrusy, papryka.
Źródła witaminy E: oleje roślinne, zarodki pszenne, orzechu i nasiona.
Źródła glutationu: awokado, szpinak, orzechy, brokuły, kurkuma, czosnek i cebula.
Resweratrol to również silny przeciwutleniacz obecny w skórkach i nasionach winogron, jagód czy czarnej porzeczki.
Przeciwzapalne działanie kwasów omega3 oraz kurkuminy
Podaż lub suplementacja kwasami omega3, a zwłaszcza kwasami EPA, może znacząco zmniejszyć stan zapalny a także zmniejszyć poziom odczuwanego bólu.
Źródła kwasów omega 3 postać EPA i DHA:
- tłuste ryby morskie: łosoś, makrela, szprotka, sardynka, halibut, śledź oraz pstrąg.
Źródła kwasów omega-3 postać ALA:
- orzechy włoskie, olej lniany, siemię lniane, nasiona chia, olej rzepakowy.
Częstotliwość spożycia kwasów omega3:
2-3 razy w tygodniu tłuste ryby morskie (porcja ok 100-150g) + dziennie ok 30g (garść) orzechów włoskich na zmianę z łyżką siemienia lnianego/ oleju lnianego/ nasion chia. Jeśli rzadziej spożywamy ryby warto pomyśleć o suplementacji kwasów EPA i DHA. Należy tu zaznaczyć, że każda suplementacja wymaga konsultacji lekarskiej.
Kurkumina jako przeciwutleniacz polifenolowy zmniejsza syntezę estriadolu, którego odnotowuje się znaczące ilości we krwi menstruacyjnej u kobiet z endometriozą. Kurkumina obecna jest w przyprawach: kurkuma, curry. Niektóre badania sugerują lepsze efekty uzyskane po suplementacji czystej kurkuminy. Jednakże byłabym w tym aspekcie dość ostrożna i znów – każda suplementacja wymaga konsultacji lekarskiej 😊
Co jeszcze powinno znaleźć się w diecie?
- odpowiednia podaż białka roślinnego. Białko roślinne dobrej jakości obecne jest w nasionach roślin strączkowych, grubych kaszach oraz komosie ryżowej (quinoa). UWAGA: jeśli współwystępuje np. IBS to wówczas nasiona roślin strączkowych będą nasilały dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Dietetyk pomoże dobrać odpowiednie źródła białka roślinnego w zależności od współwystępowania innych dolegliwości i chorób;
- węglowodany złożone o niskim indeksie i ładunku glikemicznym np. mąka pełnoziarnista, żytnia i produkty z niej zrobione; płatki owsiane górskie, kasze gruboziarniste (gryczana, pęczak, ale i komosa ryżowa). I tu również ważne jest dobranie odpowiedniego źródła węglowodanów dla danej pacjentki gdyż nie wszystkie mogą być dobrze tolerowane;
- tłuszcze pochodzenia roślinnego (źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) wpływające korzystnie na parametry metaboliczne i hormonalne; pomocne może być stosowanie oleju z wiesiołka (kwas gamma linolenowy), który ma właściwości zmniejszające stany zapalne, regulujące gospodarkę hormonalną a w efekcie może znacząco zmniejszyć ból (po ok. 2 miesiącach stosowania);
- spożycie żywności jak najmniej przetworzonej;
- wysokie spożycie warzyw oraz umiarkowane owoców.
Probiotyki w leczeniu endometriozy
W ostatnich latach udowodniono pozytywne działanie niektórych szczepów probiotycznych na zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z endometriozą. Mowa tu głownie o L. acidophilius choć niektóre źródła sugerują podobny efekt suplementując drożdżaki Sacchamocyces Boulardii.
Warto je włączyć do diety po wcześniejszej konsultacji lekarskiej.
Czego należy unikać w diecie?
- czerwonego mięsa oraz jego przetworów (szynki, kiełbasy itp.),
- potraw bogatych w izomery trans (pod nazwą: utwardzone oleje roślinne, czyli wszystkie produkty wysoko przetworzone) ,
- nasycone kwasy tłuszczowe (tłuste produkty odzwierzęce: smalec, masło, tłuste sery, wysoko procentowe śmietany, ale także olej kokosowy),
- węglowodanów prostych, rafinowanych (wysoki index glikemiczny wpływa niekorzystnie na proces zapalny oraz na zaburzenia hormonalne: mąka pszenna i wszystkie przetwory, pieczywo cukiernicze, kasza manna, kukurydziana, płatki kukurydziane, słodzone itd.).
Co jeszcze oprócz diety?
- utrzymanie odpowiedniego poziomu wit D3,
- odpowiedni poziom melatoniny oraz higiena snu,
- aktywność fizyczna, w tym joga (szczególnie wykonywanie niektórych pozycji które mogą zmniejszyć dolegliwości bólowe w miednicy mniejszej).
Autorką artykułu jest: mgr Patrizia Polańska-Drejer - dietetyczka z kliniki InviMed.
Artykuł edukacyjny powstał dzięki płatnej współpracy z kliniką InviMed.
Zobacz także:
