Rodzina zastępcza jest tymczasową formą opieki nad dzieckiem i najlepszą formą wsparcia, gdy zawodzi rodzina biologiczna.
Osoby, które chciałyby utworzyć rodzinę zastępczą powinny zgłosić się do lokalnego organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. W zależności od miejsca zamieszkania może to być Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej lub Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie. Proces założenia rodziny zastępczej zajmuje około pół roku i składa się z pięciu etapów:
- Etap I - dostarczenie dokumentów
- Etap II - wywiad rodzinny
- Etap III - badania psychologiczno-pedagogiczne
- Etap IV - szkolenie
- Etap V - kwalifikacja
Etap I - dostarczenie dokumentów
W pierwszym kroku należy dostarczyć odpowiednie dokumenty i zaświadczenia lekarskie takie jak:
- podanie,
- życiorys,
- kopie dokumentów osobistych oraz odpis aktu małżeństwa lub aktu urodzenia (u osób samotnych),
- zaświadczenie o zarobkach (w zależności od tego czy kandydat ma własną działalność gospodarczą czy jest zatrudniony bądź bezrobotny - jest zobowiązany o dostarczenie PIT, zaświadczenie z zakładu pracy, Urzędu Skarbowego lub Powiatowego Urzędu Pracy)
- zaświadczenie o stanie zdrowia,
- zaświadczenia od lekarza POZ oraz potwierdzenie braku choroby natury psychicznej,
- zaświadczenie o niekaralności,
- w przypadku rodzin zastępczych zawodowych - pozytywna opinia ośrodka pomocy społecznej na ich temat,
- dokumenty dotyczące sytuacji mieszkaniowej, umowa najmu mieszkania
Etap II - wywiad rodzinny
Kandydaci zostają poddani wywiadowi rodzinnemu - oznacza to wizytę pracownika z ośrodka w ich domu, rozmowę z domownikami, obejrzenie mieszkania. Pracownik oceni czy w mieszkaniu dziecko będzie miało odpowiednie warunki do rozwoju, emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego.
Etap III - badania psychologiczno-pedagogiczne
Kandydaci na rodziców zastępczych muszą przejść badania psychologiczno-pedagogiczne wykonywane przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (lub instytucję przez niego wskazaną). Badania te dotyczą predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej. Po uzyskaniu pozytywnej opinii kandydat na rodzica zastępczego uzyskuje wstępną akceptację umożliwiającą odbycie szkolenia.
Etap IV - szkolenie
Kandydaci przechodzą szkolenie dotyczące umiejętności psychologicznych, poznają procesy wychowawcze w rodzinie zastępczej, prawa i obowiązki dziecka w rodzinie zastępczej, specyfikę rozwoju dziecka pozbawionego naturalnego środowiska rodzinnego. Wymiar godzinowy szkolenia wynosi zgodnie z rozporządzeniem co najmniej 60 godzin dydaktycznych oraz co najmniej 10 godzin praktyk.
Etap V - kwalifikacja
Po ukończeniu szkolenia otrzymują zaświadczenie kwalifikacyjne i opinię organizatora rodzinnej pieczy zastępczej o spełnianiu przez kandydatów odpowiednich warunków, o których mówi ustawa o pomocy społecznej.