Czym jest OHSS? | Kto jest narażony? | Jak rozpoznać OHSS? | Skąd bierze się to powikłanie? | Jak uniknąć OHSS?
Czym jest OHSS?
OHSS (ovarian hyperstimulation syndrome), czyli zespół hiperstymulacji jajników, to jedno z rzadkich, lecz potencjalnie groźnych powikłań procedur rozrodu wspomaganego. Polega na nadmiernej odpowiedzi jajników na podawane hormony. Pojawia się w wyniku stymulacji gonadotropinami (lekami w postaci zastrzyków podskórnych, stosowanymi w ramach procedury in vitro). OHSS praktycznie nie obserwuje się podczas stymulacji monoowulacji przy użyciu leków doustnych.
OHSS charakteryzuje powiększenie jajników, wodobrzusze, zagęszczenie krwi, nadkrzepliwość i zaburzenia równowagi elektrolitowej. Ciężki OHSS może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak ostra niewydolność nerek czy żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. W przebiegu OHSS następuje poszerzenie naczyń krwionośnych i wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych, przez co płyn przenika z naczyń do przestrzeni pozanaczyniowych i może zbierać się w jamach ciała – otrzewnej, opłucnej czy osierdziu.
Kto jest narażony?
Teoretycznie u każdej pacjentki, u której prowadzona jest kontrolowana hiperstymulacja jajników, może rozwinąć się zespół hiperstymulacji. Jest jednak grupa pań, u których prawdopodobieństwo tego powikłania jest wyższe. Są to pacjentki u których stwierdzono zespół policystycznych jajników, wysoki poziom AMH, panie o szczupłej budowie ciała. Ponadto ryzyko jest tym większe im większa ilość pobranych oocytów oraz im wyższy jest poziom estradiolu w dniu punkcji.
Jak rozpoznać OHSS?
Zespół hiperstymulacji jest związany z typowymi dolegliwościami. Należą do nich bóle podbrzusza, wzdęcia brzucha lub zwiększony obwód talii, mdłości, wymioty, biegunka. Pobolewanie podbrzusza to częsty symptom występujący po punkcji jajników. Jeśli jednak ból nie zmniejsza się lub towarzyszą mu dodatkowe wymienione wyżej objawy, należy skontaktować się z kliniką, gdzie wykonywana była punkcja lub bezpośrednio z lekarzem prowadzącym. OHSS oraz stopień jego ciężkości diagnozuje się na podstawie objawów, badania USG, wzrostu obwodu brzucha i masy ciała świadczących o zatrzymaniu wody w organizmie oraz badań laboratoryjnych (morfologia, poziomy elektrolitów, badanie parametrów wątrobowych i nerkowych).
Skąd bierze się to powikłanie?
Początek zespołu hiperstymulacji związany jest z działaniem hormonu hCG. Jest to naturalny hormon produkowany w ciąży, natomiast w postaci leku w formie zastrzyku stosowany jest na zakończenie stymulacji jajników.
Dlatego też objawy OHSS mogą pojawić się po kilku dniach od punkcji – na skutek podania zastrzyku (jest to tzw. wczesny zespół hiperstymulacji) lub po ponad 10 dniach, kiedy u podłoża stoją hormony wydzielane na wczesnym etapie ciąży (późny zespół hiperstymulacji).
Jak uniknąć OHSS?
Kluczową kwestią jest identyfikacja pacjentek z grupy ryzyka, dzięki czemu możemy podjąć działania zapobiegające pojawieniu się OHSS. Pierwszą, nadrzędną zasadą jest stosowanie najmniejszych skutecznych dawek gonadotropin (leków podawanych w trakcie stymulacji). U pań z grupy ryzyka, celem przyspieszenia dojrzewania komórek jajowych na zakończenie stymulacji, nie stosuje się zastrzyku z hCG, lecz inny lek - agonistę GnRH. W takiej sytuacji należy też odstąpić od transferu zarodka, aby na skutek wzrostu poziomu hCG w ciąży nie doszło do rozwoju późnej postaci OHSS lub nasilenia objawów istniejącego wczesnego OHSS. Zarodek należy zamrozić, a transferu można dokonać w późniejszych cyklach.
Jeśli mimo zachowania środków ostrożności dojdzie do rozwoju OHSS, ważne, aby wcześnie zdiagnozować zespół i objąć pacjentkę stosowną opieką. W łagodnej postaci wystarczające jest leczenie objawowe, a pacjentka może przebywać w domu pozostając pod kontrolą lekarza prowadzącego. W ciężkiej postaci zespołu konieczna jest hospitalizacja, stosowne leczenie i ścisłe monitorowanie parametrów życiowych. Częstość występowania OHSS w ostatnich latach sukcesywnie spada, co świadczy o postępie wiedzy na temat tego powikłania a tym samym o wzroście bezpieczeństwa metody in vitro.
Autorką artykułu jest dr n. med. Anna Horbaczewska - Specjalista Ginekolog-Położnik z Instytutu Diagnostyki i Leczenia Niepłodności KrakOVI
Zawodowo poświęca się głównie diagnostyce i leczeniu niepłodności. Z każdą Parą tworzy wspólny, indywidualny plan działania, aby osiągnąć upragniony cel. Bardzo ważne jest dla niej, aby w gabinecie Pacjenci czuli się komfortowo oraz aby nie pozostawiać żadnych pytań bez odpowiedzi. Swoją pracę wykonuje z pasją i dużym zaangażowaniem.
Artykuł powstał w ramach płatnej współpracy z:
