Czy uda się osiągnąć wymarzony cel mając wysoki poziom glukozy we krwi?
Cukrzyca przedciążowa wśród kobiet
Płodność jest naturalną cechą określającą̨ zdolność do poczęcia dziecka, w warunkach prawidłowego przebiegu cyklu menstruacyjnego kobiety. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż dane demograficzne i statystyczne jednoznacznie wskazują, że z problemem powiększenia rodziny boryka się coraz większy odsetek par. W szerszym spojrzeniu należy rozpatrzeć problem cukrzycy przedciążowej, która bezapelacyjnie wpływa na pogorszenie parametrów płodnościowych. Do czynników ryzyka wystąpienia niepłodności związanych z cukrzycą można zaliczyć głównie zaburzenia miesiączkowania, skrócenie okresu rozrodczego (późna pierwsza miesiączka i przedwczesna menopauza), zła kontrola glikemii, obecność powikłań cukrzycy, zespół policystycznych jajników, czy inne choroby autoimmunologiczne [2]. Biorąc pod uwagę pierwszy z wymienionych czynników, badania epidemiologiczne potwierdziły, że rozpoznanie cukrzycy typu 1 przed pierwszą pierwszą miesiączką, szczególnie przed 10. rokiem życia, powoduje opóźnienie wystąpienia pierwszej miesiączki o około 1 rok w porównaniu z grupą kobiet, które nie chorują na cukrzycę [3]. Cukrzyca typu 1, jest chorobą autoimmunologiczną i wymaga leczenia insuliną przez pacjentów, dlatego też planowanie ciąży przez chorujące pacjentki wymaga szczególnej uwagi. Ważną rolę odgrywać będzie utrzymanie normoglikemii. Wszelkie wahania stężenia glukozy we krwi mogą powodować rozwinięcie się zaburzeń mikroangiopatycznych, co znacznie obniża wskaźnik płodności. Odpowiednie zaplanowanie ciąży przez pacjentki z cukrzycą typu 1 to główna metoda zapobiegawcza zmniejszająca ryzyko wystąpienia poronień, zgonów wewnątrzmacicznych, makrosomii, wad wrodzonych czy progresji zmian naczyniowych. Zarówno Polskie Towarzystwo Ginekologiczne jak i Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, jednoznacznie wskazują i zalecają, aby przed zapłodnieniem cukrzyca była wyrównana metabolicznie. Okres przygotowawczy powinien trwać około 3-6 miesięcy [1]. Cukrzyca typu 1 wpływa także na oś hormonalną [4]. Występowanie powikłań cukrzycy wiąże się z obniżonym czynnikiem dzietności, co przedstawiono w tabeli 1. [5].
Tabela. 1. Standaryzowane współczynniki dzietności (SFR) wśród kobiet hospitalizowanych z powodu cukrzycy typu 1 [5].
Populacyjne badanie epidemiologiczne dotyczące współczynników dzietności wśród szwedzkich kobiet chorych na cukrzycę typu 1 w latach 1965–2004 wykazało zmniejszenie płodności o 20%. Występowanie powikłań sercowo-naczyniowych cukrzycy wiązało się ze szczególnie niską płodnością [5]. Przez ostanie 20 lat, poziom wiedzy diabetologicznej znacznie wzrósł. Zaobserwowano tendencje wzrostową dla współczynnika płodności, ponieważ wraz z postępem naukowym i technologicznym poprawiła się kontrola metaboliczna cukrzycy typu 1. Należy dodać również fakt, że stworzone przez ośrodki diabetologiczne, zespoły terapeutyczne składające się z lekarzy diabetologów, dietetyk, psychologów i edukatorów, dają większą możliwość poznania tej choroby z każdej sfery życiowej. W przypadku cukrzycy typu 2, gdzie bardzo często towarzyszy nadwaga i otyłość, należy edukować pacjentów w ten sposób, aby dążyli oni do eliminacji tych schorzeń, gdyż mogą z jednej strony prowadzić do niepłodności spowodowanej zaburzeniami owulacji, a z drugiej do upośledzenia implantacji. Redukcja masy ciała pod kontrolą dietetyka, który opracowuje indywidualne plany żywieniowe opierające się na dostosowaniu makro i mikro składników do zapotrzebowania pacjenta, a także regularna aktywność fizyczna są skutecznymi metodami zmniejszającymi oporność na insulinę i poprawiającymi płodność u kobiet z nadmierną masą ciała.
Dieta propłodnościowa wśród kobiet chorujących na cukrzycę to kolejny ważny element w sferze chorób dietozależnych. Pacjent ma ogromny wpływ na to co spożywa i jaki efekt osiągnie. W cukrzycy typu 2 oporność na insulinę jest ważnym mechanizmem patogennym, sprzyjającym upośledzeniu owulacji. Zarówno pacjentki z cukrzycą typu 1 jak i cukrzycą typu 2 powinny zwiększyć udział w diecie białka pochodzenia roślinnego oraz stosować się zasadami zgodnymi dla diety o niskim indeksie glikemicznym. Ogromną rolę odgrywa również suplementacja preparatami wielowitaminowymi oraz spożywanie żelaza pochodzącego z żywności roślinnej i suplementów. Udowodniony pozytywny wpływ na zdrowie ma stosowanie diety śródziemnomorskiej, cechującej się dużym spożyciem olejów roślinnych, warzyw, nasion roślin strączkowych i jednocześnie małym spożyciem różnego rodzaju przekąsek. Dieta ta zwiększała prawdopodobieństwo zajścia w ciążę o 40% [12].
Płodność mężczyzn chorujących na cukrzycę
Cukrzyca typu 1 dotyka szerokie grono mężczyzn. Co roku w krajach europejskich odnotowuje się około 3% wzrost zapadalności na ten typu cukrzycy. Cukrzyca typu 2 rozpoczynająca się zwykle w późniejszym wieku prawdopodobnie nie będzie stanowiła dużego problemu dla prokreacji, ponieważ na posiadanie potomstwa decyduje się mniejsza liczba mężczyzn w tej grupie wiekowej. Do najczęściej wymienianych przyczyn zaburzeń płodności w przebiegu cukrzycy zalicza się zaburzenia erekcji, jednak liczba plemników w nasieniu jest jednym z najważniejszych kryteriów w określaniu męskiej płodności [9]. Badania naukowe wskazują, że wśród pacjentów chorujących na cukrzycę zaobserwowano spadek liczby plemników oraz mniejszą ruchliwość gamet. Plemniki cechowały się mniejszą zdolnością do zapłodnienia [6]. W nasieniu mężczyzn chorych na cukrzycę stwierdzano istotnie większy odsetek plemników z uszkodzeniami zarówno w obrębie jądrowego, jak i mitochondrialnego DNA [7]. Wśród chorych na cukrzycę również częściej obserwuje się czynnościowe zaburzenia ejakulacji [8].
Warto wspomnieć, że ogromny wpływ na poprawę wskaźników płodnościowych mają składniki pokarmowe, które spożywamy w codziennych posiłkach. Ich zwiększona zawartość w diecie może przyczynić się do poprawy wyżej wymienionych zaburzeń. Do najbardziej przebadanych pod kątem wpływu na płodność mikroelementów należą cynk, selen i kwas foliowy. Cynk pełni ważna rolę jako „regulator” żywotności plemników, a także ich wytwarzania, a jego niedobór powoduje zmniejszenie ilości nasienia, co w konsekwencji przyczynia się powstania bezpłodności [10]. Kwas foliowy odgrywa istotną rolę w syntezie DNA. Jego suplementacja (5 mg dziennie) i cynkiem (66 mg dziennie) u u niepłodnych mężczyzn spowodowała 74% wzrost liczby plemników [11]. Selen jest składnikiem stymulującym produkcję testosteronu. Wpływa na jakość nasienia, a w szczególności na wytrzymałość i ruchliwość plemników. Selen jest również antyoksydantem, który chroni plemniki przed uszkodzeniami. Główne źródła wymienionych mikroskładników zostały zawarte w tabeli 2.
Tabela. 2. Źródła cynku, selenu i kwasu foliowego w wybranych produktach spożywczych.
Podsumowując, zarówno kobiety jak i mężczyźni chorujący na cukrzycę będą mieli utrudniony proces starania się o potomstwo. Nie powinno to jednak stanowić żadnej blokady ani przeciwskazań do podjęcia prób powiększenia rodziny. Wręcz przeciwnie, powinno to zmotywować pacjentów do prowadzenia prozdrowotnego trybu życia, utrzymywania racjonalnego i zbilansowanego odżywiania się, a także włączenia aktywności fizycznej. Im bardziej wyrównana metabolicznie cukrzyca, tym większe prawdopodobieństwo na zwiększenie parametrów płodnościowych.
Bibliografia
- Ciąża u kobiet z cukrzycą - wpływ glikemii na płód - cukrzyca.pl
- Livshits, A., & Seidman, D. S. (2009). Fertility Issues in Women with Diabetes. Women’s Health, 5(6), 701–707. doi:10.2217/whe.09.47
- Yeshaya A, Orvieto R, Dicker D, Karp M, Ben-Rafael Z: Menstrual characteristics of women suffering from insulin-dependent diabetes mellitus. Int. J. Ferti. Menopausal. Stud. 40(5), 269–273 (1995).
- Kjaer K, Hagen C, Sand SH, Eshqj O: Epidemiology of menarche and menstrual disturbances in an unselected group of women with insulin dependent diabetes mellitus compared with controls. J. Clin. Endocrinol. Metab. 75, 524–529 (1992).
- Jonasson JM, Brismar K, Sparen P, et al: Fertility in women with Type 1 diabetes. Diabetes Care 30, 2271–2276 (2007).
- Kim S.T., Moley K. Paternal effect on embryo quality in diabe- tic mice is related to poor sperm quality and associated with decreased glucose transporter expression Reproduction 2008; 136: 313–322.
- Agbaje I.M., Rogers D.A., McVicar C.M. i wsp. Insulin dependant diabetes mellitus: implications for male reproductive function. Hum. Reprod. 2007; 22: 1871–1877.
- Delfino M., Imbrogno N., Elia J., Capogreco F., Mazzilli F. Prevalence of diabetes mellitus in male partners of infertile couples. Minerva Urol. Nefrol. 2007; 59: 131–135.
- Giuliano F.A., Rampin O., Benoit G., Jardin A. Neural control of penile erection. Urol. Clin. North Am. 1995; 22: 747–766.
- Zdrojewicz Z, Wiśniewska A, Rola cynku w seksualności mężczyzn, Adv. Clin. Exp. Med., 2005, 14, s. 1295-1300
- Scott R, MacPherson A, Yates RW, Hussain B, Dixon J, The effect of oral selenium supplementation on human sperm motility, Br J Urol., 1998, 82(1), s. 76-80. doi: 10.1046/j.1464-410x.1998.00683.x. PMID: 9698665
- Vujkovic M, de Vries JH, Lindemans J, Macklon NS, van der Spek PJ, Steegers EA, Steegers-Theunissen RP, The preconception Mediterranean dietary pattern in couples undergoing in vitro fertilization/intracytoplasmic sperm injection treatment increases the chance of pregnancy, Fertil Steril., 2010, 94(6), s. 2096-2101 doi: 10.1016/j.fertnstert.2009.12.079.
Autorem artykułu jest mgr Mateusz Michalski dietetyk z InviMed Poznań
Artykuł edukacyjny powstał w ramach płatnej współpracy z kliniką InviMed
