Bądź aktywny fizycznie
Umiarkowana aktywność fizyczna zwiększa szanse na ciążę u pacjentek z normowagą, ale jest szczególnie korzystna u kobiet z nadwagą i otyłością. Regularna aktywność ruchowa korzystnie wpływa na płodność męską, poprawiając jakość spermy. Należy jednak pamiętać, iż przetrenowanie może zmniejszać szanse na ciążę.
Utrzymuj prawidłową masę ciała
Body Mass Index (BMI) w przedziale 20-25 to optymalny poziom z punktu widzenia płodności. Tkanka tłuszczowa pełni funkcję wewnątrzwydzielniczą, produkując hormony. Poprzez mechanizmy metaboliczne związane z produkcją leptyny, utylizacją glukozy, produkcją przekaźników stanu zapalnego oraz hormonów, reguluje pracę gonad (jajników i jąder). Zarówno zbyt wysoka jak i zbyt niska zawartość tkanki tłuszczowej zmniejsza płodność u kobiet, zaburzając miesiączkowanie i mechanizm owulacji. Otyłość u mężczyzn obniża koncentracje plemników oraz nasila fragmentacje chromatyny plemnikowej (DNA), ze względu na zwiększony stres oksydacyjny.
Nie pal
Palenie u mężczyzn powoduje zaburzenia erekcji, zmniejszenie integralności DNA plemnikowego oraz zmniejszenie liczby i ruchliwości plemników. U kobiet dym papierosowy wpływa na deregulację układu hormonalnego zaburzając produkcję kluczowych hormonów płciowych jak estradiol i progesteron, zaburza proces dojrzewania komórek jajowych, zaburza ruchliwość rzęsek jajowodowych (czynnik ryzyka ciąży pozamacicznej).
Ogranicz spożywanie alkoholu
Nadmierne spożywanie alkoholu u mężczyzn obniża stężenie testosteronu, przekładając się na zaburzenia spermatogenezy oraz obniżoną sprawność seksualną, w skrajnych przypadkach powodując atrofię jąder. U kobiet alkohol spożywany w nadmiarze zaburza cykl miesiączkowy i mechanizm owulacji, pogarsza jakość i ilość produkowanego śluzu szyjkowego i pochwowego, który jest niezwykle istotny z punktu widzenia płodności.
Stosuj dobrą dietę
Dieta bogata w zmiatacze wolnych rodników (antyoksydanty), takie jak: flawonoidy, karotenoidy, witaminy A, C, E, selen, mangan, cynk, zmniejsza stres oksydacyjny komórek, poprawiając jakość oocytów oraz plemników. Ponadto ważna jest odpowiednia podaż witaminy D3, kwasów tłuszczowych Omega-3, żelaza, witamin z grupy B. Należy zatem zadbać o dietę zawierającą dużo warzyw (uwzględniając w szczególności warzywa zielone), owoców, ryb, orzechów, nieprzetworzonych produktów zbożowych, ale także czerwonego mięsa.
Dbaj o higienę pracy
Przewlekłe, zawodowe narażenie na rozmaite substancje chemiczne, przegrzewanie jąder w trakcie długotrwałej pracy siedzącej (informatycy, kierowcy, pracownicy biurowi) ma istotny, niekorzystny wpływ szczególnie na płodność męską – aktualnie uważa się, iż nawet w 50% za niepłodność partnerską odpowiada czynnik męski. Warto zatem zadbać o odpowiednie środki ochrony osobistej, ergonomię stanowiska pracy, częste przerwy w trakcie pracy siedzącej, luźne, nieopinające ubrania.
Pamiętaj o możliwości zabezpieczenia płodności na wypadek choroby
Rozważ możliwość krioprezerwacji (zamrożenia) nasienia / oocytów / zarodków przed leczeniem onkologicznym lub chirurgicznym. To procedura, która daje szanse na potomstwo nawet po bardzo obciążającym i destrukcyjnym dla gonad leczeniu chemicznym (z powodu nowotworów) lub po operacjach w zakresie miednicy małej u kobiet lub męskich narządów płciowych.
Unikaj substancji i leków mogących niekorzystnie wpływać na płodność
Nie stosuj leków o ile nie jest to bezwzględnie konieczne. Substancje takie jak: nitrofurantoina (stosowana w inf. dróg moczowych), antybiotyki (szczególnie makrolidy, tetracykliny), leki p-depresyjne, leki p-padaczkowe, retinoidy (stosowane w leczeniu trądziku), działając bezpośrednio na gonady zwiększają ryzyko wad wrodzonych, uszkadzają plemniki i komórki jajowe. Działając pośrednio poprzez modulowanie wydzielania neuroprzekaźników zaburzają cykl miesiączkowy, owulację i spermatogenezę. Sterydy anaboliczne stosowane w sportach siłowych, mogą prowadzić do trwałej bezpłodności mężczyzn, wyłączając spermatogenezę.
Pamiętaj o optymalnym wieku prokreacyjnym
Uważa się, iż optymalna płodność występuję do 30 roku życia. Powyżej 35 roku życia potencjał rozrodczy zdecydowanie maleje, a po 40 roku życia istnieje realnie niewielka szansa na prawidłowo rozwijającą się ciążę. Obniżenie płodności wraz z wiekiem wynika ze zmniejszającej się rezerwy jajnikowej, zaburzeń różnicowania się komórek rozrodczych, błędów genetycznych w trakcie mechanizmu zapłodnienia, niedomogi hormonalnej postępującej wraz z wiekiem oraz nieprawidłowej receptywności endometrium (obniżenia gotowości śluzówki macicy na przyjęcie rozwijającego się zarodka). Ze względu na powyższe czynniki, u par powyżej 40 roku życia, radykalnie maleje szansa na ciążę nawet w procedurze zapłodnienia pozaustrojowego (IVF).
Uprawiaj bezpieczną aktywność seksualną
Ryzykowne zachowania seksualne sprzyjają przewlekłym stanom zapalnym w obrębie narządu rodnego żeńskiego, prowadząc do: niedrożności jajowodów, wytworzenia zrostów wewnątrzmacicznych i zrostów w jamie otrzewnej, nieprawidłowości śluzu szyjkowego i zaburzenia pH pochwy co w konsekwencji może prowadzić do trwałej niepłodności. U mężczyzn w związku z ryzykownymi zachowaniami seksualnymi może dojść do zapalenia gruczołu krokowego oraz najądrza, co w konsekwencji zaburza jakość nasienia. Należy zatem pamiętać o konieczności stosowania barierowych metod antykoncepcyjnych.
Artykuł powstał w ramach kampanii „Zadbaj o swoją płodność” z The Fertility Partnership Polska,