Refundacja in vitro: Co oferuje Program?
Od 1 czerwca 2024 roku pary borykające się z problemem niepłodności mają dostęp do in vitro refundowanego z budżetu państwa w ramach Programu Polityki Zdrowotnej Ministra Zdrowia. Pacjenci, u których zakończono diagnostykę niepłodności i mają medyczne wskazania do in vitro, mogą skorzystać z czterech pełnych, bezpłatnych procedur (cykli leczenia) z własnych komórek rozrodczych, dwóch cykli z dawstwem komórek jajowych oraz do sześciu cykli z dawstwem zarodków. Łącznie limit refundowanych procedur wynosi sześć.
Tak rozbudowany Program jest jednym z najlepszych systemów refundacji in vitro w Europie. W innych krajach liczba refundowanych cykli leczenia jest mniejsza, pacjenci współfinansują leczenie, a także nie ma możliwości skorzystania z dawstwa komórek jajowych. Ponadto, Program po raz pierwszy daje możliwość zabezpieczenia potencjału rozrodczego pacjentów leczonych z powodu choroby onkologicznej.
Refundacja leków do stymulacji w Programie
Bardzo ważną zmianą, wprowadzoną od 1 lipca 2024 roku, są nowe kryteria refundacyjne leków stosowanych podczas kontrolowanej hiperstymulacji jajników (COH) do in vitro. Refundację rozszerzono na wszystkie pacjentki zakwalifikowane do Programu, niezależnie od wieku, liczby poprzednich terapii oraz stężenia AMH i FSH. Diagnostyka niepłodności lub leczenie innymi metodami niż pozaustrojowe zapłodnienie jest finansowane poza Programem (koszyk świadczeń gwarantowanych - NFZ, pakiety ubezpieczeniowe lub środki własne pacjentów). Należą do nich m.in.: konsultacje i badania ginekologiczne, urologiczne, genetyczne, diagnostyka hormonalna, obrazowa (USG, HSG, MRI), leczenie zabiegowe, takie jak laparoskopia, histeroskopia, biopsja jąder.
Przystąpienie do Programu leczenia niepłodności metodą in vitro
Przystąpienie do Programu wymaga przejścia kilku prostych procedur administracyjnych oraz spełnienia medycznych kryteriów kwalifikacji. Intencją twórców Programu było, aby proces ten był bezproblemowy i szybki dla pacjentów z jednoznacznie postawionymi medycznymi wskazaniami do tej metody leczenia. Dlatego często wszystkie niezbędne formalności i badania można przeprowadzić w jednym cyklu miesięcznym poprzedzającym rozpoczęcie leczenia metodą in vitro.
Proces przystąpienia do in vitro składa się z kilku etapów:
Etap I: Zgłoszenie do Programu (rejestracja)
Warunkiem przystąpienia do Programu jest zgłoszenie się pary do realizatora, czyli ośrodka, który został wybrany przez Ministra Zdrowia w konkursie. Rejestracja jest czynnością administracyjną, podczas której pacjenci zapoznają się z regulaminem. Każdy z pacjentów musi podpisać:
- Oświadczenie o akceptacji regulaminu uczestnictwa w Programie (wzór w załączniku nr 1 do regulaminu Programu).
- Formularz świadomej zgody na udział w Programie (wzór w załączniku nr 2 do regulaminu Programu).
Podpisy powinny być złożone w obecności pracownika realizatora Programu na dokumentach wydrukowanych u realizatora, po potwierdzeniu aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego pacjentów. Pacjenci powinni otrzymać egzemplarz regulaminu.
Rejestracja jest wyrażeniem przez pacjentów chęci udziału w Programie. Nie jest to kwalifikacja, nie wymaga wizyty lekarskiej i jest decyzją pacjentów, odbywającą się bezpłatnie. Decyzję o zgłoszeniu do Programu mogą podjąć pacjenci, którzy mają wskazania medyczne do in vitro, jak i ci, którzy takich wskazań jeszcze ostatecznie nie mają.
Zgłoszenie do Programu może wpłynąć na kolejność realizacji świadczeń. Należy pamiętać, że powoduje to również skutki administracyjne. Po zgłoszeniu pacjenci są przypisywani do konkretnego realizatora, a ewentualna decyzja o zmianie ośrodka będzie wymagała wszczęcia odpowiedniej procedury. Zmiana realizatora jest dopuszczalna w trakcie trwania Programu tylko dwukrotnie, po zakończeniu pełnego cyklu leczenia.
W niektórych sytuacjach optymalnym, ale nieobowiązkowym postępowaniem może być rejestracja do Programu po wizycie lekarskiej, która może być finansowana poza Programem. Podczas tej wizyty pacjenci mogą uzyskać informacje, czy zakończyli diagnostykę, czy mają wskazania do in vitro lub jakie badania muszą wykonać, aby postawić ostateczną diagnozę i ewentualnie spełnić kryteria przystąpienia do Programu.
Etap II: Kwalifikacja medyczna do Programu
Pacjenci, którzy zakończyli diagnostykę niepłodności i mają postawione rozpoznanie (najczęściej takie jak: czynnik jajowodowy, jajnikowy, męski, endometrioza lub tzw. niepłodność nieokreślona, brak możliwości uzyskania własnych komórek rozrodczych), mogą rozpocząć kwalifikację.
Prawidłowo postawione wskazanie do leczenia gwarantuje optymalne wykorzystanie możliwości oraz skuteczności in vitro. Podobnie jak w innych dziedzinach medycyny, Program zakłada, że ostateczne wskazanie (kwalifikację do rozpoczęcia leczenia) może postawić tylko lekarz pracujący u realizatora mający odpowiednie doświadczenie. Powyższa zasada ma na celu uniknięcie sytuacji, w której wskazania do in vitro będą postawione bez dokończenia diagnostyki niepłodności lub bez wykluczenia specyficznych indywidualnych problemów medycznych. Problemy te mogą istotnie obniżać szanse na ciążę, urodzenie dziecka oraz zwiększać ryzyko powikłań leczenia i problemów w trakcie ciąży.
Wizyta kwalifikacyjna razem z badaniami zleconymi przez lekarza rozpoczyna medyczny udział w Programie (jest finansowana w ramach Programu). Badania zawarte w Programie są wystarczające do prawidłowego i bezpiecznego przeprowadzenia procedury in vitro. Są to badania wynikające m.in. z rozporządzeń Ministra Zdrowia (np. Anty-HIV, HBsAg, Anty-HBc, Anty-HCV-Ab, VDRL, cytomegalia, toksoplazmoza, różyczka, chlamydia, HTLV-I; malaria, trypanosoma cruzi, badanie cytologiczne, badanie czystości pochwy, antygenów RhD) oraz badania przed zabiegiem pobrania komórek jajowych takie jak morfologia, jonogram, glikemia, PT (INR), APTT.
Ponadto, w ramach Programu może być zlecone badanie nasienia oraz oznaczenie stężenia AMH. Wskazania do wykonania wyżej wymienionych badań zależą od sytuacji klinicznej pacjentów. Powyższe badania mogą być wykonane bezpłatnie tylko u realizatora, u którego pacjenci zostali wcześniej zarejestrowani do Programu.
Kwalifikacja może być zakończona:
- Pozytywnie – umożliwia przejście do kolejnego etapu, czyli wystawienie recepty i rozpoczęcie leczenia.
- Negatywnie – dyskwalifikacja uniemożliwia przystąpienie do Programu.
- Odroczeniem – w przypadku braku możliwości kwalifikacji z przyczyn medycznych, które mogą zostać wyjaśnione i usunięte. Uzupełnienie diagnostyki lub leczenie innymi metodami niż in vitro jest finansowane poza Programem.
Zakwalifikowanie rozpoczyna proces leczenia. Administracyjnie kwalifikacja oznacza, że para nie może zmienić realizatora aż do zakończenia pełnego cyklu leczenia (próby in vitro). Po zakwalifikowaniu do Programu kolejny etap, czyli część kliniczna, powinna rozpocząć się najpóźniej po 30 dniach od kwalifikacji. W przypadku uzasadnionych przyczyn medycznych okres ten może być wydłużony.
Etap III: Proces leczenia
Program zakłada, że wszystkie procedury o udowodnionej skuteczności, które są bezpośrednio związane z in vitro, oraz te, które wpływają na bezpieczeństwo leczenia, są finansowane w ramach Programu. Należą do nich m.in.:
- monitorowanie stymulacji jajników (COH),
- pobranie komórek jajowych w znieczuleniu ogólnym dożylnym,
- pełny etap laboratoryjny in vitro lub in vitro-ICSI,
- mrożenie zarodków,
- transfer zarodka do macicy,
- monitorowanie cyklu w trakcie przygotowania do transferu zarodka zamrożonego w trakcie Programu,
- konsultacje psychologiczne,
- dobór i pozyskanie nasienia dawcy i komórek jajowych dawczyni,
- test ciążowy βhCG i potwierdzenie wczesnej ciąży badaniem USG,
Program dopuszcza dodatkowe finansowanie tylko w przypadku medycznych wskazań do diagnostyki przedimplantacyjnej. Ponadto, jeżeli w trakcie udziału w Programie wystąpią dodatkowe problemy medyczne niezwiązane z in vitro, które wymagają dodatkowej diagnostyki i ewentualnego leczenia, procedury te są finansowane poza Programem (koszyk świadczeń gwarantowanych - NFZ, pakiety ubezpieczeniowe lub środki własne pacjentów).
Autorem artykułu jest prof. dr hab. n. med. Michał Radwan z kliniki Gameta
Materiał edukacyjny zrealizowany dzięki wsparciu firmy Merck Polska
