Autor:

Agnieszka Damska

Data publikacji:

22.03.2023

zaloguj się, żeby móc oceniać artykuły

Jakie badania wykonać do leczenia in vitro?

jakie badania zrobic przed in vitro

W artykule: Jak przygotować się do zapłodnienia in vitro? | Jakie wykonać badania przed in vitro?

Jak przygotować się do zapłodnienia in vitro?

Leczenie metodą zapłodnienia pozaustrojowego in vitro (IVF) jest dla pary obciążające, zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie, dlatego pojawia się szereg pytań o to,  jak przygotować się do procedury IVF, aby zwiększyć szanse na udaną, zdrową ciążę.

Czynniki psychologiczne, stres związany z niemożnością zajścia w ciążę zwiększają ryzyko niepłodności. W badaniach klinicznych, ankietowych przeprowadzanych w klinikach leczenia niepłodności stwierdzano wysoki poziom lęku u 50 % kobiet i 33 % mężczyzn (1). Aż 40 % pacjentek leczonych z powodu niepłodności wymagało konsultacji psychiatrycznych z powodu objawów depresji (17 %) czy zaburzeń nastroju (10 %). Udowodniono również, że stres i napięcie emocjonalne wpływa na decyzje pacjentów o przerwaniu leczenia niepłodności.

Ocena stanu psychicznego par kwalifikowanych do zabiegu in vitro, możliwość profesjonalnej pomocy psychoterapeuty powinny stanowić nieodłączny element  kompleksowej opieki medycznej w ośrodkach rozrodu wspomaganego medycznie. 

W procesie przygotowania do procedury zapłodnienia pozaustrojowego warto ocenić wskaźnik masy ciała (body mass index, BMI), stosowaną dietę, leki, używki oraz aktywność fizyczną. W przypadku chorób współistniejących, takich jak choroby serca, płuc, zaburzenia krzepnięcia, mogą istnieć przeciwwskazania do stymulacji hormonalnej jajników i/lub znieczulenia anestezjologicznego. Kobiety z dużą otyłością (BMI > 40 kg/m2) mogą być narażone na zwiększone ryzyko powikłań związanych ze znieczuleniem dożylnym, dlatego warto skonsultować z anestezjologiem rodzaj  znieczulenia do planowanego  zabiegu punkcji oocytów. 

Badania wykazują również, że kobiety z otyłością (BMI 30 kg/m2) leczone w procedurze IVF mają niższy o 6 % wskaźnik żywych ciąż i o 13 % niższy wskaźnik żywych urodzeń, w porównaniu z kobietami o prawidłowej masie ciała. Wskaźnik żywych urodzeń na transfer zarodka u kobiet z prawidłową masą ciała wynosił 38% w porównaniu do 33 % - u kobiet z otyłością (2).

Warto zweryfikować poziom glukozy na czczo, zwłaszcza u pacjentek z zespołem metabolicznym oraz np. leczonych metforminą,  powszechnie stosowaną u kobiet z nadwagą i/lub z zespołem policystycznych jajników (PCOS). W badaniach klinicznych nie wykazano, aby leczenie metforminą u kobiet z PCOS przed leczeniem IVF,  jak również podczas stymulacji owulacji w cyklach zapłodnienia pozaustrojowego zwiększało wskaźniki kliniczne ciąż, czy żywe urodzenia (3). Wydaje się jednak, że leczenie metforminą zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu hiperstymulacji jajników (OHSS) (3). Decyzja o kontynuacji leczenia metforminą powinna być uzależniona przede wszystkim od poziomów glikemii na czczo i po posiłkach u pacjentek z cukrzycą typu 2.

W przypadku par palących papierosy, narażonych na substancje psychoaktywne czy pijących alkohol należy omówić negatywny, długotrwały wpływ na zdrowie pacjentów i ich potomstwa. Palenie papierosów znamiennie zmniejsza ilość uzyskiwanych oocytów oraz pogarsza jakość komórek rozrodczych (4).

Warto przemyśleć planowane wyjazdy czy odbyte podróże do krajów i regionów, które mogą stanowić endemiczne czynniki ryzyka zakażenia malarią,  wirusem HTLV-1, Zika, pierwotniakiem Trypanosoma cruzi. Ich diagnostyka opóźni bowiem planowane leczenie.

Jakie wykonać badania przed in vitro?

Jednym z kluczowych elementów przygotowania do udanego cyklu zapłodnienia in vitro jest wykonanie badań przesiewowych. 

Przed rozpoczęciem cyklu IVF u kobiet lekarz zaleca pobranie badań przesiewowych w profilaktyce raka szyjki macicy (cytologia - wynik ważny 12 miesięcy), wymazów z kanału szyjki macicy w kierunku obecności DNA drobnoustroju Chlamydia trachomatis wykonanego metodą PCR (wynik ważny 12 miesięcy) oraz biocenozy, stopnia czystości pochwy. 

Zaleca się badanie ultrasonograficzne gruczołów piersiowych (USG piersi). Na wizycie lekarskiej wykonywanie jest badanie ultrasonograficzne narządu rodnego (USG) celem wykluczenia nieprawidłowości w obrębie narządu rodnego, takich jak: guz przydatków, wodniak jajowodu, mięśniaki macicy, polip endometrialny czy szyjkowy. Badanie ultrasonograficzne jajników pozwala ocenić liczbę pęcherzyków antralnych ( Antral Follicle Counts - AFC), która pozwala lekarzowi przewidzieć odpowiedź jajników na stymulację hormonalną. 

U mężczyzn zaleca się ocenę nasienia, zarówno ilości, ruchliwości, morfologii plemników oraz badanie fragmentacji DNA plemników (SCD) czy zdolności wiązania plemników z kwasem hialuronowym (test HBA). Rozszerzona diagnostyka seminologiczna pozwala wybrać odpowiednią technikę rozrodu wspomaganego medycznie, a tym samym zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania ciąży. U pacjentów z nieobstrukcyjną azoospermią lub ciężką oligoastenoteratozoospermią (liczba plemników poniżej 5mln) przed rozpoczęciem leczenia metodą zapłodnienia pozaustrojowego należy wykonać badanie kariotypu. Rekomenduje się również analizę mikrodelecji chromosomu Y w regionie AZF. Badania genetyczne w kierunku mutacji genu CFTR rekomendowane są u mężczyzny z rozpoznanym obustronnym wrodzonym brakiem nasieniowodów (CBAVD) (5).

Przed przystąpieniem do leczenia IVF para zostanie poproszona o wykonanie panelu badań z krwi, wymaganych od pacjentów leczonych metodami wspomaganego rozrodu, zgodnie z obowiązującą w Polsce ustawą o leczeniu niepłodności z dnia 25 czerwca 2015 roku (6). 

Mężczyznę i kobietę obowiązuje wykonanie badań (lub przedstawienie ich wyników z ostatnich 6 miesięcy) w kierunku zakażenia wirusem: zapalenia wątroby typu B (antygen HBsAg, przeciwciała anty-HBc), typu C (przeciwciała anty-HCV) i HIV (przeciwciała anty-HIV) oraz zakażenia krętkami kiły (VDRL lub WR). Oboje partnerzy powinni przedstawić wynik badania grupy krwi. Kobietę dodatkowo obowiązuje wykonanie badań przeciwciał IgM i IgG w kierunku zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii i cytomegalii oraz badanie przeciwciał IgG przeciwko wirusowi różyczki. 

U pacjentki kwalifikowanej do stymulacji owulacji w protokole IVF niezbędnym badaniem jest również stężenie hormonu anty-Mϋllerowskiego (AMH) we krwi, pobrane w dowolnej fazie cyklu miesiączkowego. Wynik AMH pozwala ocenić odpowiedź jajników (słabą lub nadmierną) na stymulację hormonalną, liczbę uzyskanych komórek jajowych, jak również dobrać odpowiednie dawki leków w protokole stymulacji jajników. Wynik AMH (ważny 6 miesięcy) brany jest pod uwagę w miejskich programach dofinansowania do procedury in vitro, a przede wszystkim do refundacji leków. Minimalny poziom AMH uprawniający do refundacji leków u kobiet poniżej 40 roku życia wynosi powyżej 0,7 ng/ml.

W przypadku wskazań lekarz może zalecić pacjentce dodatkowe badania z krwi np. stężenie hormonów tarczycy, prolaktyny, hormonu folikulotropowego (FSH).  

Podczas stymulacji jajników pacjentka będzie miała pobieraną krew w celu oceny stężeń estradiolu i progesteronu. Zostaną również pobrane badania: morfologia, układ krzepnięcia (APTT, INR) elektrolity (sód, potas) niezbędne do konsultacji anestezjologicznej i znieczulenia dożylnego w dniu pobrania komórek jajowych.

W określonych przypadkach klinicznych u par z wywiadem chorób genetycznych w rodzinie, nawracających poronień, kluczowy może okazać się wynik kariotypu i poradnictwo genetyczne.

Odpowiednie, racjonalne przygotowanie do IVF pary zmagającej się z niepłodnością, wykonanie szeregu badań diagnostycznych i obrazowych, wsparcie psychologiczne, wpływa korzystnie oraz zwiększa szansę na ciążę i zdrowe dziecko.

dr Katarzyna Szlendak-Sauer

Autorką artykułu jest dr n.med. Katarzyna Szlendak-Sauer specjalista w dziedzinie położnictwa, ginekologii i endokrynologii, FertiMedica Centrum Płodności

Thumbnail

 

Piśmiennictwo:

  1. Domar A. Psychological stress and infertility. Up to date Jan 2023
  2. Sermondade N, Huberlant S, et al. Female obesity is negatively associated with live birth rate following IVF: a systematic review and meta-analysis. Hum Reprod Update 2019;25:439
  3. Barbieri RL, Ehrmann DA. Metformin for treatment of the polycystic ovary syndrome. Up to date Jan 2023
  4. Fuentes A, Munoz A, et al. Recent cigarette smoking and assisted reproductive technologies outcome. Fertil Steril 201;93:89
  5. Diagnostyka i leczenie niepłodności – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP)
  6. Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności Dz.U.2015 poz. 1087

Materiał edukacyjny zrealizowany w ramach odpłatnej współpracy z Gedeon Richter Polska

Gedeon Richter

 

 

Zobacz też: