Autor:

Data publikacji:

04.10.2012

zaloguj się, żeby móc oceniać artykuły

Płodność z terminem ważności

płodność z terminem ważności

Jak zabezpieczyć swoją płodność?

Która grupa pacjentów może stanąć przed koniecznością rozważenia adopcji prenatalnej?

W jaki sposób zostać rodzicem mimo choroby onkologicznej?

Kiedy nasze szanse na rodzicielstwo obniżają się?

Na te i inne pytania wyczerpujących odpowiedzi udziela artykuł udostępniony nam dzięki uprzejmości kliniki Invicta i podsumowujący temat dawstwa gamet i zabezpieczania płodności od strony medycznej i psychologicznej.

Spis treści:

Płodność z terminem ważności. W jaki sposób zabezpieczyć własną płodność na przyszłość oraz kilka wskazówek dla par korzystających z adopcji prenatalnej.

Rosnące tempo życia, sytuacja finansowa czy aspiracje zawodowe sprawiają, że pary coraz później decydują się na dziecko. Dla płodności – zwłaszcza w przypadku kobiet - czas ma jednak kluczowe znaczenie. Istotna jest również świadomość wpływu niektórych terapii (np. onkologicznej) na zdolności rozrodcze. Obecnie medycyna oferuje wiele metod zabezpieczenia płodności, a parom nie mogącym z nich skorzystać – możliwość adopcji prenatalnej.

Diagnostyka płodności kobiety

W przypadku kobiet jednym z najefektywniejszych markerów płodności jest badanie poziomu AMH (ang. Anti-Müllerian Hormone). Jego wysokość pozwala na określenie rezerwy jajnikowej kobiety, a tym samym określenie jej potencjału rozrodczego. Hormon AMH produkowany jest przez komórki otaczające jajeczka, które znajdują się w pęcherzykach w jajniku.

Liczba komórek jajowych, które posiada kobieta, zwana rezerwą jajnikową, jest określona już w momencie, gdy przychodzi ona na świat i wynosi średnio ok. 400 tys. Z wiekiem rezerwa maleje, podobnie jak poziom hormonu antymullerianowskiego. Badanie wykonane w odpowiednim momencie pozwala oszacować, ile czasu pozostało pacjentce na starania o dziecko oraz kiedy w przybliżeniu wystąpi u niej menopauza. – mówi prof. dr hab. n. med. Krzysztof Łukaszuk, Kierownik Klinik Leczenia Niepłodności INVICTA.

Niska wartość AMH staje się miarodajnym wskaźnikiem spadku płodności i przedwczesnego wygasania czynności jajników. Jednocześnie u kobiet z PCO (Zespół Policystycznych Jajników) AMH jest znacząco podwyższony.

Spadek płodności obserwuje się od 30 roku życia, a ryzyko nie uzyskania ciąży w okresie roku starań rośnie z 5% (20 – 25 rż) do 30% (35 – 38 rż). Wiek kobiety i jej rezerwa jajnikowa wpływają na jakość komórek jajowych, ale jednocześnie nie wykazują ścisłej z nią korelacji. Określenie poziomu AMH pozwala w odniesieniu do wywiadu medycznego i innych badań, prognozować szanse na naturalne zajście w ciążę oraz powodzenie leczenia z zastosowaniem metod wspomaganego rozrodu. Badanie w Polsce w 2007 roku jako pierwsza wprowadziła Klinika INVICTA, obecnie jest ono standardem w większości ośrodków zajmujących się leczeniem niepłodności.

Diagnostyka płodności mężczyzny

W przypadku mężczyzn, podstawowym badaniem pozwalającym na diagnostykę płodności jest badanie ogólne nasienia. Powinno ono zostać wykonane metodą komputerową (nie manualną). Badanie pozwala na określenie istotnych parametrów nasienia – m.in. ilości plemników, ich ruchliwości i prawidłowej budowy, objętości ejakulatu. Wyniki w odniesieniu do norm WHO oraz oceny stanu zdrowia pacjenta, są podstawą do wnioskowania o jego płodności. – podkreśla profesor Łukaszuk.

Z różnych powodów, czasowo lub trwale, nasienie partnera może mieć nieprawidłowe parametry. Przyczyny problemów wiązać się mogą np. z przebytymi w dzieciństwie chorobami, jak świnka (zapalenie ślinianek), która w powikłaniu powodować może zapalenie jąder, prowadzące w niektórych przypadkach do trwałej niepłodności. Zazwyczaj nieprawidłowości pojawiają się także u pacjentów onkologicznych, poddanych radio- lub chemioterapii. Niewłaściwe wyniki nasienia wiązać można także z konsekwencjami przebytych zabiegów na jądrach lub pęcherzu moczowym, pracą w wysokiej temperaturze lub kontaktem z substancjami toksycznymi (metale ciężkie). Dodatkowo na męską płodność wpływać może noszenie niedopasowanej bielizny (zbyt obcisła, elastyczna), palenie tytoniu, stres czy przewlekłe stosowanie niektórych leków.

Warto świadomie planować życie seksualne, założenie rodziny i posiadanie potomstwa. Wczesne określenie rezerwy jajnikowej i parametrów nasienia oraz regularne badania stanu zdrowia (w tym gospodarki hormonalnej, funkcjonowania i budowy narządów rodnych etc.), mogą stać się istotnym czynnikiem wpływającym na podjęcie przez parę decyzji o dziecku. – mówi prof. Łukaszuk z INVICTA.

W niektórych przypadkach konieczne może okazać się podjęcie działań mających na celu zabezpieczenie płodności – pobranie i krioprezerwacja gamet.

Zabezpieczenie płodności u pacjentów onkologicznych

Chemio- czy radioterapia niejednokrotnie ratuje życie pacjentów onkologicznych. Jednocześnie skutkiem tego rodzaju leczenia może być utrata lub znaczne obniżenie płodności. Osoby przed i w wieku prokreacyjnym chorujące na nowotwór często powracają do zdrowia, agresywna terapia jednak może trwale uszkodzić ich funkcje rozrodcze.

Rozwiązaniem pozwalającym na zabezpieczenie płodności jest mrożenie komórek jajowych, nasienia i zarodków w specjalistycznym banku. Pacjent, po wygranej z chorobą, może wykorzystać zdeponowany materiał i dzięki technikom wspomaganego rozrodu mieć dzieci. O zabezpieczenie płodności pacjent onkologiczny powinien zadbać jeszcze przed rozpoczęciem terapii. Należy zgłosić się wówczas do ośrodka prowadzącego bank gamet wraz z dokumentacją medyczną. Po konsultacji i przeprowadzeniu ew. badań, lekarz pomoże wybrać najbardziej optymalny sposób zabezpieczenia płodności. – podsumowuje profesor Łukaszuk z Kliniki INVICTA.

W przypadku kobiet (dziewcząt), stosuje się m.in. mrożenie komórek jajowych – pacjentka przechodzi stymulację hormonalną, a podczas zabiegu punkcji jajników pobierane są od niej jajeczka. Następnie są one mrożone metodą witryfikacji i przechowywane, aż do momentu powrotu kobiety do zdrowia. Innym sposobem jest mrożenie tkanki jajnikowej. Podczas zabiegu laparoskopowego pobierany jest fragment tkanki jajnika, który następnie poddawany jest mrożeniu. Metoda ta - po przeszczepie (retransplantacji) tkanki wyleczonej już pacjentce – umożliwia powrót normalnych funkcji hormonalnych oraz w części przypadków odzyskanie płodności (bez zastosowania technik wspomaganego rozrodu).

Mężczyznom i chłopcom przygotowującym się do terapii onkologicznej, zaleca się wcześniejsze zamrożenie nasienia. Po wyleczeniu, pacjent wykorzystać może zdeponowany materiał do inseminacji partnerki lub podczas procedury zapłodnienia pozaustrojowego.

W ramach programu „Zachowaj płodność” w INVICTA pacjenci onkologiczni do 25 roku życia skorzystać mogą z konsultacji w Klinice Leczenia Niepłodności i wykonać wybraną procedurę związaną z zabezpieczeniem płodności za symboliczną złotówkę. – opowiada prof. Krzysztof Łukaszuk.

W zależności od sytuacji pacjenci zdecydować się mogą na:

  •     Mrożenie i przechowywanie przez rok tkanki jajnikowej
  •     Mrożenie – depozyt z biopsji jądra i przechowywanie materiału przez rok
  •     Mrożenie i przechowywanie przez rok komórek jajowych
  •     Mrożenie i przechowywanie przez rok nasienia

Wyniki najnowszych badań naukowych dowodzą, że perspektywa możliwości założenia rodziny w przyszłości pozytywnie wpływa na proces leczenia u pacjentów onkologicznych.

Skuteczność w uzyskaniu ciąży w przypadku transferu rozmrożonych zarodków wynosi około 38%, w przypadku rozmrożonych komórek jajowych - 40,6%, a przy korzystaniu z rozmrożonego nasienia – jest porównywalna jak w przypadku korzystania ze świeżego materiału. Dane odnośnie uzyskania ciąży po przeszczepie tkanki jajnikowej są obecnie gromadzone.

Idea adopcji prenatalnej

W przypadku, gdy płodność zawodzi – jajniki kobiety nie produkują już komórek jajowych lub u mężczyzny nie istnieje możliwość pozyskania plemników – para skorzystać może z adopcji prenatalnej. To niezwykła forma pomocy, jaką osoby płodne, mogą ofiarować potrzebującym parom. Programy dotyczą dawstwa i biorstwa komórek jajowych, nasienia oraz zarodków.

W Banku INVICTA prowadzonych jest kilka programów dawstwa. Zapraszamy do wsparcia i współpracy honorowe dawczynie komórek jajowych i honorowych dawców nasienia. Mogą oni anonimowo przekazać swoje gamety potrzebującym pacjentom. Wcześniej przechodzą szczegółową kwalifikację, muszą wykonać badania pozwalające na kompleksową ocenę stanu zdrowia i spotkać się z psychologiem. – podkreśla profesor Łukaszuk. - W INVICTA realizowane są także programy dawstwa gamet ze wskazaniem – para przychodzi wówczas do kliniki ze znanym im dawcą nasienia lub dawczynią komórek jajowych. Darowane komórki jajowe lub nasienie są zgodnie z życzeniem obu stron wykorzystywane tylko i wyłącznie w procesie leczenia wskazanej pary.

Pacjentki podchodzące do programu zapłodnienia pozaustrojowego – jeśli ich stan zdrowia na to pozwala - mogą też podzielić się komórkami jajowymi z inną parą, zyskując dofinansowanie do in vitro ze strony kliniki. Pary, które przystępowały do procedury in vitro i w jej ramach zdecydowały się na mrożenie zarodków, mogą oddać część z nich do adopcji innym pacjentom.

Dawcy i dawczynie przed przystąpieniem do programu poddawani są licznym bezpłatnym dla nich badaniom (w tym infekcyjnym i genetycznym) i konsultacjom medycznym, które pozwalają na szczegółową weryfikację ich stanu zdrowia.

W przypadku dawstwa i biorstwa gamet oraz zarodków, poza niezwykle istotnym aspektem bezpieczeństwa medycznego, kluczowe znaczenie ma także opieka psychologiczna, którą objęci są zarówno dawcy, jak i biorcy. Możliwość rozmowy ze specjalistą na temat konsekwencji takiego kroku, motywacji, dylematów, pozwala pacjentom podejmować świadome decyzje.

Na każdym kroku przekonujemy się, jak ważna jest rola psychologa w tym procesie. W ostatnim czasie zgłosiła się do nas na przykład młoda kobieta. Studentka ostatniego roku pedagogiki, miała już jedno małe dziecko i chciała oddać swoje komórki jajowe do adopcji. Po konsultacji z psychologiem zmieniła jednak zdanie, dochodząc do wniosku, że nie jest gotowa na taki krok. – wspomina profesor Łukaszuk. – Z drugiej strony innym osobom, rozmowa pozwala na uporanie się z trudną sytuacją i kontynuację leczenia. Miałem np. pacjentkę, u której za sprawą badania AMH zdiagnozowaliśmy wczesne wygaśnięcie funkcji jajników. Miała 27 lat i spory kłopot, by poradzić sobie z tą wiadomością. Starsza siostra tej kobiety chciała oddać jej swoje komórki jajowe, pacjentka jednak długo nie mogła podjąć decyzji. Dzięki wsparciu psychologicznemu ze strony specjalisty i troskliwego partnera, w końcu rozpoczęła leczenie i teraz cieszy się macierzyństwem.

prof. dr hab. n. med. Krzysztof Łukaszuk