Jak endometrioza wpływa na jakość komórki, na AMH? Dlaczego warto rozważyć zachowanie płodności (mrożenie komórek jajowych) w przypadku tej choroby, szczególnie przed inwazyjnymi sposobami leczenia?
Co to jest endometrioza?
Endometrioza to schorzenie, w którym tkanka podobna do błony śluzowej macicy (endometrium) rośnie poza jej jamą. Prowadzi to do bólu, zaburzeń miesiączkowania i trudności z zajściem w ciążę. Może znacznie wpływać na jakość życia i zdolność reprodukcyjną kobiet. W endometriozie tkanka endometrium poza macicą zachowuje swoją zdolność do reagowania na hormony cyklu miesiączkowego, co powoduje cykliczne krwawienia poza jamą macicy. To z kolei może prowadzić do stanów zapalnych, tworzenia blizn, zrostów oraz torbieli, co skutkuje występowaniem różnych objawów z silnym bólem na czele.
Objawy i diagnoza endometriozy
Endometrioza może występować poza macicą w takich miejscach jak: jajniki, jajowody, jelita, pęcherz moczowy, czasami wszczepy endometrium docierają do płuc, a nawet do mózgu. Do objawów endometriozy należą:
- bardzo bolesne miesiączki, wykluczające z codziennej aktywności, powodujące absencje w pracy, szkole,
- bóle podczas stosunku, oddawania moczu czy stolca,
- a także obfita lub nieregularna miesiączka.
Endometrioza może być diagnozowana za pomocą badania fizykalnego, obrazowego (np. USG, rezonans magnetyczny) oraz operacyjnego np. laparoskopii. Jest patologią bardzo trudną do zdiagnozowania, ponieważ objawy często mogą być mylone z innymi schorzeniami, takimi jak choroby jelit, choroby urologiczne czy depresja. Średni czas od wystąpienia pierwszych objawów do diagnozy to ok. 8-10 lat. Dlatego kluczową rolę odgrywa dokładny wywiad medyczny, badanie fizykalne oraz często diagnostyka obrazowa i/lub laparoskopia.
Leczenie endometriozy
W leczeniu endometriozy stosuje się różne podejścia, zależnie od stopnia zaawansowania choroby, objawów oraz planów reprodukcyjnych pacjentki. Opcje leczenia mogą obejmować terapię farmakologiczną, taką jak leki przeciwzapalne, hormony (np. doustne środki antykoncepcyjne, progestageny), a także zabiegi chirurgiczne, w tym w skrajnych przypadkach całkowite usunięcie macicy z przydatkami.
Dla wielu pacjentek istotna jest również opieka psychologiczna i wsparcie, ponieważ endometrioza może prowadzić do chronicznego bólu znacznie obniżającego jakość życia i nierzadko prowadzącego do stanów depresyjnych.
Wpływ endometriozy na płodność
Endometrioza bardzo często powoduje obniżenie płodności u kobiet. Może wpływać na zdolność błony śluzowej macicy (endometrium) do przyjęcia zarodka, skutkuje niepowodzeniami implantacji lub poronieniami. W końcu choroba prowadzi także do zaburzeń w równowadze hormonalnej organizmu, co może również wpływać na szanse zajścia w ciążę. Obniżenie płodności związane jest również z występowaniem przewlekłego stanu zapalnego, który jest reakcją immunologiczną na obecność fragmentów tkanki endometrium poza macicą.
Stan zapalny może powodować uszkodzenie jajników i związane z tym zmniejszenie rezerwy jajnikowej (spadek poziomu AMH) oraz obniżenie jakości komórek jajowych. Przez wpływ na budowę i funkcjonowanie jajnika powoduje także zaburzenia procesu owulacji. Natomiast torbiele endometrialne mogą niszczyć strukturę jajnika, utrudniające proces uwalniania komórki jajowej, a zrosty jajników z innymi tkankami mogą uniemożliwić wychwyt komórki jajowej przez jajowody. Ponadto obserwowane jest utrudnienie transportu komórki jajowej lub zarodka przez jajowody ze względu na obecność blizn, zrostów, wodniakowatego rozdęcia jajowodów. Na końcu drogi zarodka, gdy dotrze do jamy macicy obserwujemy zaburzenia implantacji czyli procesu zagnieżdżania zarodka. Związane jest to z nieprzychylnym środowiskiem w jamie macicy, wynikającym z przewlekłego stanu zapalnego.
Wpływ endometriozy na płodność może być różny u różnych osób i zależy od stopnia jej zaawansowania oraz obecności innych czynników ryzyka. Nie wszystkie kobiety z endometriozą mają problemy z zajściem w ciążę, ale dla tych, które doświadczają trudności, istnieją różne opcje leczenia, w tym terapie farmakologiczne, zabiegi chirurgiczne oraz techniki wspomaganego rozrodu, takie jak in vitro.
Zabezpieczenie płodności w przypadku endometriozy
Każda kobieta z endometriozą, która jeszcze nie ma planów prokreacyjnych powinna pomyśleć o zabezpieczeniu swojej płodności. Może to zrobić poprzez zamrożenie własnych komórek jajowych. Procedura polega na kontrolowanej stymulacji jajników dokładnie takiej jak do procedury in vitro.
Podczas stymulacji jajników kobieta otrzymuje leki hormonalne (gonadotropiny), które pobudzają jajniki do produkcji większej liczby pęcherzyków jajnikowych, w których rozwijają się komórki jajowe. Stymulację nadzoruje lekarz za pomocą badań ultrasonograficznych i pomiarów poziomów hormonów. Gdy pęcherzyki osiągną odpowiedni rozmiar, lekarz wyznacza datę punkcji jajników, podczas której w krótkim znieczuleniu dożylnym (pacjentka w trakcie zabiegu śpi, nie czuje bólu), przezpochwowo nakłuwa pęcherzyki i pobiera materiał, z którego embriolodzy wyszukują komórki jajowe. Procedura nie kończy się jak w przypadku in vitro zapłodnieniem komórek, ale ich zamrożeniem i przechowywaniem do czasu, gdy pacjentka podejmie decyzję o macierzyństwie.
Czasami pojawia się pytanie, czy stymulacja jajników może nasilić objawy endometriozy i powodować progres choroby? Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Istnieją obawy , że stymulacja jajników może zwiększać ryzyko nasilenia objawów endometriozy lub nasilenia stopnia jej rozwoju, ze względu na zwiększone stężenie hormonów podczas procesu stymulacji. Badania na ten temat nie są jednoznaczne, ale bilans zysków i strat przemawia jednak za podejściem do procedury zabezpieczającej płodność. Tym bardziej jeżeli endometrioza jest bardzo zaawansowana i kobieta jest kwalifikowana do zabiegu operacyjnego, który nie tak rzadko jest dość rozległy i obarczony ryzykiem uszkodzenia tkanki jajnika lub całkowitym usunięciem jajnika. Poza tym istnieje wskazanie do zabezpieczenia płodności, gdyż operacja w znaczący sposób może obniżyć rezerwę jajnikową (ustalaną przez nas poprzez oznaczenie poziomu białka AMH), a co za tym idzie znacznie zredukować szansę na ciążę.
Konsultacja z ekspertem
Jeżeli kobieta obserwuje u siebie objawy charakterystyczne dla endometriozy powinna zasięgnąć porady specjalisty, który zajmuje się wsparciem płodności i leczeniem niepłodności i ma doświadczenie w procedurach zabezpieczenia płodności. Lekarz taki na podstawie wywiadu oraz badania potrafi właściwie pokierować swoją pacjentkę i doprowadzić do szybkiej diagnozy i odpowiedniego leczenia, dzięki któremu kobieta może uniknąć licznych powikłań i zwiększyć szansę na macierzyństwo.
Autorką artykułu jest lek. med. Jolanta Omiecina, Specjalista ginekolog-położnik z kliniki InviMed Wrocław
Artykuł edukacyjny powstał w ramach płatnej współpracy z kliniką InviMed
