Spis treści:
Wstęp
Powikłaniem agresywnego leczenia onkologicznego może być bezpowrotna utrata funkcji jąder u mężczyzn oraz jajników u kobiet. U kobiet objawia się to przedwczesnym wygaśnięciem czynności jajników („przedwczesną menopauzą”), u mężczyzn nieprawidłowym funkcjonowaniem jąder, zaburzeniem lub brakiem wytwarzania plemników czego skutkiem jest niepłodność i brak możliwości posiadania potomstwa.
Nowoczesna medycyna daje szanse posiadania własnego dziecka po wygranej walce z nowotworem. Decyzja o wdrożeniu metod terapeutycznych polegających na zachowaniu zdolności rozrodczych powinna być podjęta przed rozpoczęciem leczenia nowotworowego.
Terapia przeciwnowotworowa w sposób zróżnicowany wpływa płodność. Ryzyko jej utraty zależy od wieku, rodzaju terapii, skumulowanej dawki. Z arsenału leczenia chemicznego najbardziej gonadotoskyczne są związki alkilujące np. cyklofosfamid. Do najbardziej gonadotoksycznych terapii zalicza się terapię poprzedzającą przeszczepianie szpiku kostnego. Jeśli jesteś w wieku rozrodczym przed rozpoczęciem leczenia należy zawsze porozmawiać o tym problemie z lekarzem prowadzącym.
Najważniejsze jest Twoje zdrowie i wygrana walka z choroba nowotworową. Dlatego też wszystkie działania służące ewentualnemu zabezpieczeniu płodności muszą odbywać się w współpracy z lekarzem hematologiem/onkologiem.
Możliwości zachowania płodności u mężczyzn
- Zamrażanie nasienia i bankowanie
Skuteczną metodą zachowania płodności u mężczyzn jest zamrożenie i bankowanie nasienia. Zamrażanie nasienia nie opóźnia rozpoczęcia terapii onkologicznej. Gdy nie ma możliwości oddania nasienia można zastosować procedurę mikrochirurgicznego pobrania plemników bezpośrednio z jąder. Zamrożone nasienie przyszłości może zostać wykorzystane do uzyskania ciąży metodą inseminacji lub zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro).
Możliwości zachowania płodności u kobiet
Metody zachowania płodności z reguły proponuje się pacjentkom:
- z dobrym rokowaniem (duże prawdopodobieństwo wyleczenia),
- u których ryzyko niepłodności wywołane terapią onkologiczną jest wysokie,
- u których procedury zachowania płodności nie zmniejszają skuteczności leczenie przeciwnowotworowego lub ryzyko takie jest niskie.
- Supresja hormonalna jajników
Hormonalne zahamowanie pracy jajników podczas chemio- i radioterapii może zmniejszyć ryzyko ich uszkodzenia w niektórych nowotworach.
- Transpozycja jajników
U pacjentek zakwalifikowanych do naświetlania (radioterapii) obszaru miednicy można podczas zabiegu laparoskopii przemieścić jajniki poza obszar objęty radioterapią.
- Zamrażanie i bankowanie komórek jajowych
Skuteczną metodą zachowania płodności jest zamrożenie komórek jajowych.
Etapy:
- Stymulacja mnogiego jajeczkowania (stymulacja owulacji). Celem stymulacji owulacji będzie uzyskanie większej niż w cyklu naturalnym liczby dojrzałych komórek jajowych.
- Pobranie komórek jajowych. Stosując krótkie znieczulenie ogólne zostanie wprowadzona przez pochwę do jajnika pod kontrolą ultrasonograficzną (USG) specjalną cienka igła. Następnie zwartość każdego pęcherzyka (płyn i komórka jajowa) zostanie pobrana i przekazana laboratorium.
- Zamrażanie komórek jajowych.
Po wyleczeniu komórki jajowe mogę być użyte do uzyskania ciąży metodą zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro)
- Zamrażanie tkanki jajnikowej
Alternatywną i obiecującą metodą zachowania płodności u pacjentek jest postępowanie polegające na pobraniu i zamrożeniu części jajnika. Po zakończeniu terapii onkologicznej fragmenty jajnika są rozmrażane i wszczepiane do organizmu kobiety (autotransplantacja).
Jajnik pobiera się podczas operacji laparoskopowej (minimum 2 dni pobytu w szpitalu). Ponadto jajniki można pobrać w trakcie operacji usunięcia guza. W przeciwieństwie komórek jajowych ta nowatorska metoda nie opóźnia w sposób znaczny rozpoczęcia terapii onkologicznej. Mrożenie tkanki jajnikowej jest jedyną szansą na zabezpieczenie płodności u dziewczynek przed osiągnięciem dojrzewania płciowego
Po wyzdrowieniu fragment jajnika może być przeszczepiony w jego dawne miejsce w miejscu jajnika lub innej lokalizacji np. tkanka podskórna przedramienia, otrzewna. Jeśli przeczep wykonywany jest w miejscu usuniętego jajnika istnieje możliwość naturalnego zajścia w ciąże. Na świecie żyją już zdrowe dzieci urodzone dzięki autotransplantacji tkanki jajnikowej. W Polsce 2015 roku wykonano udany przeszczep rozmrożonej tkanki jajnikowej.
Literatura
- Radwan, Pawel, et al. "Successful autotransplantation of cryopreserved ovarian tissue with recovery of the ovarian function." Ginekologia polska 87.3 (2016): 235-240.
- Radwan Jerzy, Wołczyński Sławomir. Niepłodność i rozród wspomagany. Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2005.
- Jach, Robert, et al. "Recommendations of the fertility preservation working group in oncological, hematological and other patients treated with gonadotoxic therapies “ONCOFERTILITY”(GROF) of the polish society of oncological gynecology." Journal of adolescent and young adult oncology 6.3 (2017): 388-395