Spis treści: Kiedy in vitro? Bezpośrednie wskazania do wykonania procedury | Jak się przygotować do zabiegu zapłodnienia in vitro? | Jak dieta wpływa na leczenie niepłodności? | Niepłodność a używki | Jakie suplementy diety na płodność? | Jak in vitro wpływa na intymność w związku? | Psychika w czasie starań o dziecko
Co piąta para w Polsce bezskutecznie stara się o dziecko. Na szczęście niepłodność można leczyć. Wiele osób nią dotkniętych dzięki zastosowaniu odpowiedniego leczenia zostaje rodzicami. Nie zwlekajmy więc z konsultacją u specjalisty od płodności, który po przeprowadzeniu badań może zalecić środki farmakologiczne lub mniej inwazyjny zabieg inseminacji. Tylko część par mających problemy z zajściem w ciążę musi skorzystać z zapłodnienia in vitro, czyli najbardziej zaawansowanej procedury wspomaganego rozrodu.
Pierwszym i najważniejszym krokiem, który musimy zrobić, gdy mamy problemy z zajściem w ciąże, jest spotkanie ze specjalistą leczenia niepłodności. To on przeprowadza wywiad medyczny, czyli pyta o przebyte choroby, zażywane leki, operacje, uczulenia oraz wcześniejsze ciąże. Lekarz poznaje naszą historię starań o dziecko, ocenia stan zdrowia na podstawie wyników badań hormonalnych i laboratoryjnych. U kobiet kluczowym badaniem jest AMH - ocena rezerwy jajnikowej. W przypadku mężczyzn ważne są badania nasienia. Po wnikliwej analizie specjalista kwalifikuje parę do leczenia metodą in vitro lub wdraża mniej obciążające procedury.
Kiedy in vitro? Bezpośrednie wskazania do wykonania procedury
Pierwsze zapłodnienie pozaustrojowe przeprowadzono w 1977 roku, a bezpośrednim wskazaniem do wykonania procedury były obustronnie niedrożne jajowody. I to właśnie ta przypadłość często kwalifikuje do zabiegu. Ponadto lekarz może zalecić IVF w przypadku nieprawidłowych wyników badania nasienia (liczba plemników poniżej 10 mln w więcej niż jednym badaniu). Kolejną ważną przyczyną jest też zaawansowana endometrioza.
Pośrednimi wskazaniami są zaś: niepłodność idiopatyczna (niewyjaśnionego pochodzenia), zaburzenia hormonalne (jajeczkowania), umiarkowanie zaawansowana endometrioza, umiarkowanie nieprawidłowe parametry nasienia. Również niektóre zaburzenia genetyczne lub przedwczesne wygasanie pracy jajników może kwalifikować do in vitro. Procedura ta jest też polecana parom, które mają problemy z płodnością ze względu na choroby nowotworowe lub gdy wcześniejsze leczenie niepłodności, w tym inseminacje, nie przyniosły rezultatów.
Przed wdrożeniem metody IVF specjalista może w niektórych przypadkach zlecić wykonanie dodatkowych testów np. badania nasienia; testy SCD (fragmentacja DNA plemników) i HBA (zdolność wiązania plemników w kwasie hialuronowym). Para może też zostać skierowana na badania AMH, genetyczne oraz immunologiczne.
Przed rozpoczęciem procedury zapłodnienia in vitro lekarz ocenia, czy u pary mogą wystąpić czynniki obniżające skuteczność leczenia niepłodności np. nikotynizm, nadwaga/otyłość, które można wyeliminować poprzez zmianę stylu życia.
Jak się przygotować do zabiegu zapłodnienia in vitro?
Przygotowania do procedury zapłodnienia in vitro należy rozpocząć jak najwcześniej, ponieważ czas jest tutaj kluczowy.
Para, która znajduje się pod opieką innych specjalistów (np. kardiologa, neurologa, psychiatry), powinna umówić się na wizytę, by poinformować o rozpoczęciu starań o ciążę lub przygotowań do IVF. Wówczas lekarz prowadzący może zdecydować, czy leczenie choroby podstawowej należy utrzymać lub zmienić. Czasem niezbędne jest powstrzymanie się od starań o dziecko do momentu, aż stan zdrowia poprawi się, a zajście w ciążę będzie bezpieczne. Dobrze jest też poprosić specjalistę o zaświadczenie, że nie ma przeciwwskazań do leczenia niepłodności metodą wspomaganego rozrodu.
Jak dieta wpływa na leczenie niepłodności?
Chorobą, którą należy leczyć jak najwcześniej ze względu na relatywnie długi czas oczekiwania na efekty, jest nadwaga/otyłość. Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, wpływa ona negatywnie na skuteczność naturalnych i wspomaganych starań o potomstwo. A po zajściu w ciążę otyłość zwiększa ryzyko powikłań. Możemy poprosić lekarza o wsparcie procesu odchudzania środkami farmakologicznymi. Warto pamiętać jednak, że żadne leki nie zastąpią zmiany diety, regularnego ruchu fizycznego i zmniejszenia liczby przyjmowanych kalorii.
Dieta w czasie starań o zajście w ciążę jest bardzo ważna. Także osoby, które nie mają problemów z wagą, powinny dobrze się odżywiać. Warto unikać produktów wysoko przetworzonych (fast foody, chipsy, napoje gazowane, ciastka). Starajmy się jeść posiłki, które naprawdę nas odżywiają i są bogate w witaminy, składniki mineralne, antyoksydanty. Jedzmy często warzywa, owoce, zdrowe tłuszcze (oliwa z oliwek). Jednym ze zdrowszych sposobów żywienia, który można zalecić parom starającym się o dziecko, jest dieta śródziemnomorska obfitująca również w ryby i owoce morza, a ograniczająca czerwone mięso.
Zwracajmy też uwagę na jakość i pochodzenie produktów. W miarę możliwości powinniśmy wybierać produkty ekologiczne, pochodzące z dobrych i znanych źródeł oraz uważać na spożywanie substancji typu Bisfenol A (BPA) i ftalany.
Niepłodność a używki
Papierosy negatywnie wpływają na płodność. Nawet mniej niż 10 papierosów wypalanych dziennie przez mężczyznę obniża ilość plemników o prawidłowej budowie. Im więcej papierosów, tym bardziej maleje zarówno liczba, jak i ruchliwość plemników. Kobiety także powinny wystrzegać się palenia. Nikotynizm wpływa negatywnie na jakość komórki jajowej, a trzeba pamiętać, że cały magazyn energii dla powstającego zarodka znajduje się właśnie w niej.
Pary w trakcie starań o dziecko często całkowicie rezygnują z alkoholu w obawie, że utrudnia on zajście w ciążę. Tymczasem alkohol w niewielkich ilościach nie jest szkodliwy i dopiero jego nadużywanie działa źle na rozwój komórek rozrodczych. Warto tutaj wspomnieć, że piwo to też alkohol, 2-3 butelki wypite codziennie wieczorem, mogą obniżać potencjał rozrodczy gamet.
Jakie suplementy diety na płodność?
Większość witamin i mikroelementów powinniśmy dostarczać w posiłkach, ale nie zawsze udaje się uzupełnić wszystkie braki. Wybierając suplementy, należy zwrócić uwagę na kwas foliowy. Powinny go zażywać wszystkie kobiety starające się o ciążę. Zalecana dzienna dawka tego kwasu to 0,4 mg/, lecz niektóre panie powinny zwiększyć dawkę dwukrotnie. Suplementację należy rozpocząć przynajmniej 3 miesiące przed staraniami.
Witamina D3, ma potwierdzony badaniami wpływ na płodność. Według rekomendacji dla populacji polskiej powinniśmy stosować 2000IU witaminy D3 dziennie od października do kwietnia. Jednak lekarze wiedzą z doświadczenia, że nawet w czasie wakacyjnych miesięcy pacjenci mają za niski poziom witaminy D3, więc rekomendują stosowanie takiej dawki przez cały rok. Część osób np. z nadwagą i otyłością, może stosować podwójną dawkę. Warto kontrolować poziom witaminy D3, by w razie potrzeby zwiększyć lub zmniejszyć dawkę. Pamiętajmy przy tym, że nadmiar witaminy D3 również może być szkodliwy dla organizmu np. dla nerek.
Kolejnym, rekomendowanym przez lekarzy suplementem, jest koenzym Q10. Wpływa on pozytywnie na jakość komórek jajowych u kobiet z obniżoną rezerwą jajnikową. Jest wiele różnych zaleceń dotyczących suplementacji w czasie leczenia niepłodności, jedne są poparte badaniami naukowymi, inne doświadczeniami własnymi specjalistów. Warto we wszystkim znaleźć umiar i inwestować w dobrej jakości produkty. Suplementy powinny być dodatkiem do zdrowej żywności i regularnego wysiłku fizycznego.
Jak in vitro wpływa na intymność w związku?
Kolejnym aspektem, który warto poruszyć w kontekście leczenia niepłodności, jest intymność w związku. Gdy rozpoczynamy procedurę in vitro, współżycie przestaje być nakierowane przede wszystkim na poczęcie dziecka. Zbliżenia nie muszą być już powiązane z odpowiednią fazą cyklu i badaniami. Należy zwrócić uwagę, że w trakcie stymulacji mnogiej owulacji (przygotowanie do punkcji jajników), gdy jajniki są znacząco powiększone, stosunki mogą być bolesne dla kobiety, a nawet niewskazane. Także po zabiegu punkcji kobieta może być obolała. Natomiast do kilku dni po transferze współżycie jest niewskazane. Czas przed in vitro można wykorzystać do odzyskania spontaniczności w seksie, żeby stał się źródłem spełnienia i zadowolenia.
Psychika w czasie starań o dziecko
Organizm człowieka jest skomplikowanym układem naczyń połączonych, dlatego warto zadbać o własną psychikę, gdy staramy się zajść w ciążę. W prawie każdej klinice leczenia zaburzeń płodności dostępny jest specjalista, który pomaga parom, przejść przez ten trudny czas. Sama diagnoza - niepłodność – jest dla pary jednym z najbardziej stresujących wydarzeń w życiu. A to dopiero początek kolejnych miesięcy leczenia niepłodności. W trakcie terapii nie unikniemy rozczarowań, gdy każdy dzień opóźnienia miesiączki daje nam nadzieję, która kończy się wraz z pierwszym dniem krwawienia. U mężczyzn stres powoduje obniżenie wydzielania gonadotropin oraz zmniejszenie gęstości nasienia.
Sinusoida nadziei i rozczarowań wpływa także na związek. Warto poszukać specjalistycznego poradnictwa, żeby wspólnie przejść przez ten proces. W ten sposób obniżamy poczucie stresu, który również negatywnie oddziałuje na płodność. Dobrze jest znaleźć w swoim życiu coś, co sprawi, że cała nasza uwaga nie będzie skupiona wyłącznie na badaniach i wizytach u specjalisty od płodności.
Należy pamiętać, że procedura IVF jest najskuteczniejszą metodą leczenia niepłodności stosowaną od ponad 40 lat. Jej efektywność waha się od 50% do 7% (maleje ona wraz z wiekiem pacjentki). Dlatego nie należy poddawać się presji zapłodnienia za pierwszym razem. In vitro to metoda, która mimo wysokiej skuteczności, nie gwarantuje stuprocentowego powodzenia, a realistyczne oczekiwania pomagają łagodniej przeżyć nieudaną procedurę. Podróż po wymarzone rodzicielstwo nie zawsze jest łatwa, lecz warto ją przebyć.
Wiedza na temat tej procedury pomoże nam lepiej zrozumieć, co nas czeka. Dlatego dobrze jest czytać artykuły ekspertów dostępne w internecie. Jednak pamiętajmy przy tym, że są to publikacje pisane dla ogółu i nie zastąpią spersonalizowanego, profesjonalnego doradztwa świadczonego przez lekarzy, psychologów, dietetyków.
Autorką artykułu jest lek. spec. Bogna Sobkiewicz - specjalista leczenia niepłodności, ginekolog, położnik, ginekolog estetyczny z Kliniki Płodności Salve Medica w Łodzi i w Warszawie. W pracy zawodowej interesuje się tematyką diagnostyki i leczenia niepłodności, a także prowadzenia ciąży. Wykonuje operacje i zabiegi ginekologiczne oraz leczy problemy nietrzymania moczu. Do Pacjentów podchodzi holistycznie - interesuje ją ich styl życia, dieta i psychologiczne tło problemów ze zdrowiem.
Artykuł powstał w ramach odpłatnej współpracy z Kliniki Płodności Salve Medica.
