Gratulacje! Podjęłaś właśnie jedną z najważniejszych decyzji w życiu – decyzję o rodzicielstwie. Pojawienie się młodego człowieka w Twoim życiu wywróci wiele rzeczy do góry nogami i trzeba się do tych zmian należycie przygotować. Wbrew pozorom, Twoim celem nie jest zajście w ciążę – Twoim celem jest urodzenie zdrowego dziecka! Zdrowe dziecko, to zdrowa ciąża, a ta bezpośrednio zależy od zdrowia kobiety. Masz na to wpływ!
Kwas foliowy – dlaczego jest tak ważny i jak go suplementować?
W chwili, gdy w Twojej głowie zaświtała myśl o ciąży, nawet jeszcze w trakcie stosowania antykoncepcji – od razu rozpocznij suplementację kwasu foliowego. Niedobór tego ważnego związku może spowodować powstanie wad u płodu, takich jak rozszczep kręgosłupa czy bezczaszkowie. Kwas foliowy trzeba zacząć przyjmować przynajmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą. Niektóre kraje, jak np. Stany Zjednoczone, wzbogacają żywność w kwas foliowy, żeby kobiety w wieku rozrodczym nie cierpiały z powodu niedoboru, ale w Polsce takiej polityki się nie prowadzi. Musisz o siebie i swoje dziecko zadbać sama. Minimalna dawka kwasu foliowego to 0,4 mg dziennie. W aptekach dostępnych jest wiele preparatów zawierających wyższe stężenia lub inne, łatwiej przyswajalne formy kwasu foliowego. Są też preparaty przepisywane na receptę przeznaczone dla kobiet, które już urodziły chore dziecko lub chorują i biorą leki na padaczkę bądź przygotowują się do procedury in vitro.
Stan zdrowia a ciąża – jakie choroby przewlekłe mogą zagrażać ciąży?
Następnym krokiem przed rozpoczęciem starań jest ocena Twojego stanu zdrowia. Jeśli leczysz się na coś przewlekle, bierzesz na stałe jakiekolwiek leki, przechodziłaś w życiu jakieś poważne operacje, zabiegi, terapie – zgłoś się do swojego lekarza i ustal strategię postępowania.
Niektóre choroby przewlekłe mogą poważnie zagrozić ciąży, a jednocześnie sama ciąża może znacznie pogorszyć ich przebieg (tak może być np. w toczniu układowym czy RZS).
Wiele leków stosowanych przewlekle na popularne schorzenia cywilizacyjne, takie jak np. nadciśnienie tętnicze jest niedozwolonych w ciąży. Odpowiednio wcześnie należy je zastąpić bezpiecznymi zamiennikami – na to musi być czas. Dotyczy to też dosyć obecnie często stosowanych leków przeciwdepresyjnych. Nawet leki z grupy SSRI nie są zupełnie bezpieczne we wczesnej ciąży – opisywano ich wpływ na powstawanie wad serca u płodu. Skonsultuj się więc ze swoim lekarzem i ewentualnie spróbuj zejść z dawki lub zupełnie je odstawić, przynajmniej na czas pierwszego trymestru ciąży, kiedy to trwa organogeneza i płód jest najbardziej wrażliwy na uszkodzenia.
Badania przed ciążą – co warto sprawdzić?
Jeśli jesteś zdrowa i na nic się nie leczysz, ale ostatnie badania kontrolne robiłaś w liceum i nawet nie wiesz, gdzie przyjmuje Twój lekarz rodzinny – warto na wszelki wypadek zrobić mały przegląd. Przede wszystkim – zważ się i zmierz ciśnienie tętnicze. Ten ostatni pomiar nie powinien przekraczać 140/90.
Kwestię należnej masy ciała dość dobrze reguluje wskaźnik BMI (masa ciała w kilogramach dzielona jest przez wzrost w metrach podniesiony do potęgi drugiej) Jeśli mieścisz się pomiędzy 18,5-24,9 – jest dobrze. Nadwaga (25-29,9), a szczególnie otyłość (>30) jest ciężką chorobą i może znacznie pogorszyć możliwość zajścia w ciążę i bezpiecznego jej donoszenia. Obecnie dostępne są bardzo skuteczne leki, które pomagają w walce nawet z bardzo znaczną otyłością - niestety stosowane są jeszcze zbyt krótko i nie mamy żadnych danych na temat ich bezpieczeństwa w ciąży. Musisz więc zakończyć ich stosowanie 2-3 miesiące przed planowanym poczęciem.
Dobrze jest zrobić podstawowe badania laboratoryjne z krwi – morfologia krwi, glukoza, AspAT, AlAT, kreatynina, mocznik, TSH. Pozwoli to wykluczyć anemię, cukrzycę, zaburzenia pracy wątroby , nerek czy tarczycy (coraz częściej spotykane wśród młodych kobiet). Jeśli dodasz do tego panelu badania w kierunku przebytych chorób infekcyjnych - różyczka (IgG), toksoplazmoza (IgG,IgM), cytomegolowirus (IgG, IgM), to uzyskasz informację, czy chorowałaś już na choroby, których przechorowanie po raz pierwszy w ciąży może być bardzo niebezpieczne dla płodu. Jeśli wyjdą Ci ujemne przeciwciała pamięci (IgG) dla różyczki – koniecznie się zaszczep! I odczekaj potem z poczęciem co najmniej 3 miesiące!
Dlaczego warto zrobić badanie AMH przed zajściem w ciążę?
Jeśli przekroczyłaś już 30-stkę, w Twojej rodzinie były przypadki trudności z zajściem w ciążę lub najbliższe Ci kobiety ( mama, babcia, siostra, ciotki) wcześnie przestały miesiączkować i weszły w menopauzę – do badań laboratoryjnych dołóż jeszcze AMH (anty- Mullerian hormon). To najczulszy marker rezerwy jajnikowej, który rzuca nieco światła na to, ile jeszcze w Twoich jajnikach zostało komórek jajowych (ich liczba sukcesywnie spada od urodzenia dziewczynki, aż po około 49-50 rok życia, kiedy to zużyją się zupełnie; czasami proces ten znacznie przyspiesza lub pula komórek na początku jest znacznie niższa). Jeśli wynik jest niższy niż 2,0 ng/ml – zgłoś się do lekarza i ustal strategię postępowania.
Wizyta u stomatologa przed ciążą
Kolejnym krokiem w przygotowaniu się do ciąży są odwiedziny u stomatologa. Przegląd i wyleczenie wszystkich ubytków są niezbędnym elementem wykluczenia ognisk ewentualnej tlącej się infekcji, która potem mogłaby wybuchnąć ze zdwojoną siłą w ciąży. Podobną funkcję spełnia także usunięcie kamienia nazębnego.
Ocena wzroku przed ciążą – dlaczego to ważne?
Jeśli nosisz okulary czy soczewki kontaktowe – odwiedź okulistę. Ocena dna oka pomoże oszacować ryzyko odklejania siatkówki, co pozwoli na wdrożenie profilaktycznego laserowego jej przytwierdzenia. Pamiętaj, że odklejenie siatkówki najczęściej występuje u osób ze średnim nasileniem wady ( -2, -3 dioptrie) , a nie u tych z bardzo dużą krótkowzrocznością!
Procedury kosmetyczne a ciąża – co warto zrobić przed poczęciem
Zaplanuj i wykonaj wszystkie procedury kosmetyczne, którym okresowo się poddajesz – uzupełnij makijaż permanentny, ostrzyknij się, zrób laser. Ciąża i wczesny połóg trwają razem prawie rok i dopiero wtedy będziesz mogła ponownie to wszystko zrobić! Depilacja woskiem, farbowanie włosów, manicure hybrydowy czy żel na paznokcie nie są szkodliwe i można je robić w ciąży.
Bezpieczeństwo w ciąży – jakie badania należy wykonać przed planowaną ciążą
Odwiedź swojego ginekologa i poinformuj go o planach zajścia w ciążę. Koniecznie pobierz cytologię – jeśli wyjdą jakiekolwiek zmiany wymagające pobrania wycinków do badania histopatologicznego, musisz mieć czas na przeprowadzenie tej diagnostyki! W ciąży szyjka macicy jest znacznie mocniej ukrwiona i zabiegi inwazyjne obarczone są znacznie większym ryzykiem. Rozważ wykonanie droższej, ale dokładniejszej cytologii pobieranej na podłoże płynne połączonej z jednoczesnym wymazem w kierunku HPV. Obecność tego wirusa może mieć wpływ na przebieg ciąży i zdrowie malucha!
Czas na dietę i zdrowy styl życia!
Odstaw wszelkie trucizny typu papierosy (także płynne), narkotyki, pobudzacze, marihuanę , używki. Ogranicz alkohol, zastąp energetyki wodą, zredukuj ilość kawy. Nie musisz jej odstawiać zupełnie, nawet w ciąży możesz sobie na nią czasami pozwolić; chodzi o to, żebyś przestała się nią żywić!
Zaplanuj regularne, ale niezbyt obfite posiłki- i postaraj się utrzymać ten reżim! To właśnie jest najtrudniejsze, ta regularność. Powinnaś jeść co około 3 – 4 godziny z nocną około 10 godzinną przerwą, bez podjadania pomiędzy posiłkami! Pamiętaj – słodka kawa z mlekiem lub sok to też posiłek.
Postaraj się przygotowywać jedzenie z prostych, jak najmniej przetworzonych produktów. Unikaj konserwantów, sztucznych barwników, polepszaczy smaku – wszystkie te substancje mogą działać jako tzw. „endocrine disruptors” i szkodzić także Twojemu partnerowi zaburzając produkcję plemników!
Zwróć uwagę na to, co Cię otacza i czego używasz – kosmetyki, odświeżacze powietrza, środki czystości, środki ochrony roślin, pestycydy.. Skażenie środowiska nie jest wymysłem szalonych ekologów, to ponura rzeczywistość, w której żyjemy i która coraz mocniej wpływa na nasze zdrowie.
Wreszcie - czas przystąpić do właściwych starań!
Na początek warto ustalić parę faktów, żeby niepotrzebnie się nie zestresować.
Po pierwsze - człowiek nie jest bardzo płodnym gatunkiem i szansa na ciążę w jednym cyklu starań dwojga zupełnie zdrowych, młodych osób bez żadnych nieprawidłowości wynosi około 20% - to znaczy, że w ciążę zajdzie jedna para na pięć. Czyli, żeby dać szansę statystyce, trzeba współżyć przez co najmniej 5 cykli i dopiero po takim czasie można powiedzieć, że z poczęciem są problemy.
Po drugie - musisz wiedzieć, że zajście w ciążę możliwe jest w całym Twoim cyklu tylko przez około 10 godzin! Tyle bowiem czasu żyje i jest zdolna do zapłodnienia dojrzała komórka jajowa uwolniona z pękniętego pęcherzyka owulacyjnego z jajnika. Na szczęście prawidłowe plemniki są w stanie przetrwać w jajowodzie kobiety i być gotowe do działania przez 2-3 dni. To właśnie narzuca niezbędną częstotliwość stosunków – powinniście współżyć bez zabezpieczeń co dwa, trzy dni, nie rzadziej. Utrzymując starania 3-4 razy w tygodniu, nie musisz nic wyliczać ani się obserwować. Wyluzuj, ciesz się życiem i bliskością partnera. Po roku takiego działania – znakomita większość par ( około 80%) jest w ciąży. Jeśli nie jesteście w tej grupie – zgłoś się do ośrodka zajmującego się diagnostyką niepłodności.
Rola monitoringu cyklu w ustaleniu czasu owulacji
Czasami taka intensywność współżycia nie jest możliwa do utrzymania przez dłuższy czas. Wtedy starania należy zintensyfikować na czas spodziewanej owulacji. I tu pojawia się trudność ustalenia, kiedy to właściwie ma ona miejsce w Twoim cyklu. Po pierwsze – zacznij zapisywać miesiączki i prowadzić obserwacje swojego ciała. Jeśli masz regularne cykle (cykl to czas liczony od pierwszego dnia miesiączki do ostatniego przed kolejnym krwawieniem) – możesz wspomóc się kalendarzem. Można założyć że owulacja występuje 2 tygodnie przed miesiączką – wystarczy więc przyjrzeć się wstecznie swoim ostatnim 3-4 cyklom i policzyć, który to był dzień liczony od początku krwawienia. W cyklu 29 dniowym – będzie to 15-sty dzień, w 31 dniowym – 17sty, w 27 dniowym – 13sty. Teraz, w obecnym cyklu – zacznijcie starania w najwcześniejszym dniu, który Ci wyszedł (w powyższym przykładzie będzie to 13 sty dzień). Jednocześnie obserwuj się – wzmożony śluz, pobolewanie w dole brzucha – często towarzyszą rosnącemu i pękającemu pęcherzykowi. Wzrost podstawowej temperatury ciała o 0,3 stopnia Celsjusza utrzymujący się przez 3 dni potwierdza działanie progesteronu, który wydzielany jest przez komórki pozostające w jajniku po pęknięciu pęcherzyka. Wtedy można zaprzestać starań, gdyż zajście w ciążę nie jest już możliwe.
Precyzyjnie co do dnia czas owulacji może ustalić lekarz posługując się USG i badaniami hormonalnymi pobieranymi w dniu oceny USG – jest to procedura monitoringu cyklu.
Badanie nasienia jako ważna kwestia przed rozpoczęciem starań o dziecko
Ostatnią sprawą, a właściwie – równoległą, którą należy wziąć pod uwagę oczekując na upragnione dwie kreski na teście, jest przygotowanie do rodzicielstwa Twojego partnera. Plemnik wnosi połowę materiału genetycznego do przyszłego zarodka i jego stan jest równie ważny, jak jakość komórki jajowej. Nie ma żadnej metody na ustalenie płodności mężczyzny poza badaniem ogólnym nasienia. Wykonanie takiego badania jest proste i stosunkowo mało kosztowne. Zrobienie go na początku, już w momencie podjęcia decyzji o rozpoczęciu starań można uznać za jak najbardziej uzasadnione – często pozwoli to zaoszczędzić mnóstwo czasu i niepotrzebnych badań i procedur u kobiety. Poza tym, w razie wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości, ewentualne leczenie andrologiczne jest z zasady długotrwałe – cykl postawania plemnika to około 3 miesiące, więc spodziewanych efektów naszego postępowania należy oczekiwać po kilku miesiącach terapii!
Autorką artykułu jest lek. med. Alicja Bendarowska-Flisiak, Dyrektor Medyczny w Klinice Fertina.
Materiał edukacyjny powstał w ramach odpłatnej współpracy z Kliniką Fertina
